و خلق و امر هم هميشه از آن اوست.

[در روز قيامت حقايق براى همگان واضح شده، توهم استقلال اسباب و وسائط زائل مى‌گردد]

و ليكن دقت و تدبر در امثال آيه‌(لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ)[1] و آيه‌(رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ)[2] كه حكايت كلام گنهكاران است، و آيه‌( وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكانَكُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَكاؤُكُمْ فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ‌) ...(هُنالِكَ تَبْلُوا كُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ وَ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ )[3] اين معنا را به دست مى‌دهد كه روز قيامت روزى است كه خداوند بندگان را جمع نموده، حجاب و پرده‌ها را از جلو ديدگان و حواسشان بر مى‌دارد در نتيجه حقايق بطور تام و كامل برايشان ظاهر مى‌گردد، و آنچه در اين نشاه دنيا بر ايشان مستور و در پس پرده غيب بود، در آنجا برايشان مشهود مى‌شود.

در اين موقع است كه ديگر شك و ترديدى بر دلى راه نيافته و دلى را به وسوسه نمى‌اندازد، و همه به معاينه درك مى‌كنند كه خدا حق مبين است و مشاهده مى‌كنند كه تمام قدرتها براى او و ملك و عصمت و امر و قهر، تنها شايسته اوست و شريكى براى او نيست.

و آن استقلالى كه در دنيا براى اسباب پنداشته مى‌شد از بين رفته و روابط تاثيرى كه ميان اشياء بود زايل مى‌گردد، در اين هنگام است كه ستارگان اسباب فرو ريخته، اخترانى كه اوهام را در ظلمات راهنمايى مى‌كرد خاموش مى‌شود و ديگر براى هيچ دارنده‌اى ملكى بطور استقلال نمى‌ماند، ديگر براى هيچ قدرتمندى قدرتى كه با آن، عزت به خرج دهد نمانده، براى هيچ چيز ملجا و پناهگاهى كه بدان پناهنده شود و به وسيله عصمتش خود را حفظ نمايد باقى نمى‌ماند و ديگر پرده‌اى نخواهد ماند كه چيزى را از چيز ديگرى محجوب و پوشيده بدارد، و امر همه‌اش براى خداى واحد قهار است، و جز او كسى مالك چيزى نيست، (و در اين اوصاف كه برشمرديم آيات بسيارى در قرآن كريم است كه بر كسى كه در كلام خداى تعالى تدبر كند

[1] تو از اين( نشاه) در غفلت بودى ما از ديدگانت پرده برگرفتيم، در نتيجه امروز ديدگانت تيزبين شده. سوره ق، آيه 22.

[2] پروردگارا ديديم و شنيديم پس ما را برگردان تا عمل صالح كنيم كه ديگر يقين پيدا كرديم.

سوره سجده، آيه 12.

[3] و روزى كه همگيشان را محشور كنيم به آنان كه شرك ورزيدند بگوييم در جاى خودتان باشيد شما و شركايتان، پس رابطه‌شان را قطع كرديم ... در آنجاست كه هر كس به هر چه از پيش كرده مبتلا شود و به سوى خداى يكتا، مولاى حقيقى خويش بازگشت يابند و آن دروغها كه مى‌ساختند نابود شود سوره يونس، آيه 28- 30