كه جنبده فعلا در آن هست، و مادامى كه در زمين است و زندگى دنيوى و زمينى را مى‌گذراند در آنجا قرار دارد، و هم آن محل موقتى است كه چند صباحى در آن قرار مى‌گيرد، و سپس از آنجا مفارقت كرده به محلى ديگر منتقل مى‌شود.

اين معنايى است كه به نظر ما رسيد، ولى بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: منظور از مستقر و مستودع اماكن جنبندگان در حيات و بعد از ممات است، و يا مراد از اين دو كلمه صلب جنس نر و رحم جنس ماده است، و يا مقصود از كلمه مستقر مسكن‌هايى است كه بعد از تولد در زمين دارند، و از كلمه مستودع مواد زمينى است كه بالقوه بعدها جنبده مى‌شود. ليكن اين معانى از سياق آيه بعيد است، مگر آنكه جمله مستقرها و مستودعها را جمله‌اى جداى از سياق دانسته، بگوييم در مقام تفسير ما قبل خود نيست.

و ما در تفسير آيه شريفه‌(وَ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ)[2] مطالبى آورديم كه مناسب با اين مقام است، هر كه بخواهد مى‌تواند به آنجا مراجعه نمايد.

[روزى دادن به موجودات نيز همچون ايجاد آنان، مختص خداى تعالى و حقى است براى خلق كه خداوند بر خود واجب فرموده است‌]

و اما اينكه فرمود:(عَلَى اللَّهِ رِزْقُها) كلامى است كه دلالت مى‌كند بر اينكه دادن رزق بر خداى تعالى واجب است، و در قرآن كريم مكرر آمده كه روزى دادن، يكى از افعال مختص به خداى تعالى است، و اينكه روزى، حقى است براى خلق بر عهده خداى تعالى، به اين آيات دقت فرماييد:(أَمَّنْ هذَا الَّذِي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ)[3]، كه به خوبى دلالت دارد بر اينكه غير از خداى تعالى روزى دهنده‌اى نيست،(إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ)[4]،(وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ)[5].

و اين اشكال وارد نيست كه چگونه بر خداى تعالى حقى براى حلق او ثابت مى‌شود، براى اينكه اين حق را خود خداى تعالى بر خود واجب كرده نه اينكه كسى از او طلبكار باشد، و در كلام خداى تعالى براى اين مطلب نظايرى هست، مثل اينكه مى‌فرمايد:(كَتَبَ عَلى‌ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ)

[1] تفسير مجمع البيان، ج 3، جزء 11، ص 117.

[2] سوره انعام، آيه 98 .

[3] و يا اگر آن كسى كه روزيتان مى‌دهد اگر روزى خود راى دريغ بدارد چه مى‌كنيد. سوره ملك، آيه 21

[4] خداى تعالى تنها كسى است كه تمامى روزى‌خواران راى روزى مى‌دهد، و داراى نيرويى متين است. سوره ذاريات، آيه 58

[5] رزق شما و آن بهشتى كه وعده داده شده‌ايد در عالم غيب است، پس به پروردگار آسمان سوگند كه اين مطلب حق است، مثل حق بودن و بى ترديد بودن سخن گفتن شما. سوره ذاريات، آيه 22 و 23