و اگر خدا به تو محنتى برساند، هيچ كس به جز خدا نيست كه آن را برطرف سازد، (هم چنان كه) اگر چيزى براى تو خواسته باشد كسى نيست كه فضل و كرم او را برگرداند، او به هر يك از بندگانش هر چه بخواهد به كرم خود مى‌رساند، و او آمرزگار و رحيم است (107).

بگو: هان اى مردم! از ناحيه پروردگارتان دين حق برايتان آمده، پس هر كس هدايت شود به نفع خود هدايت شده، و هر كس گمراه شود عليه خود گمراه شده و من مامور (به اجبار) شما نيستم (108).

و آنچه به سويت وحى مى‌شود پيروى كن و خويشتن‌دارى نما، تا خدا (بين تو و قومت) حكم كند كه او بهترين حاكمان است (109).

بيان آيات‌

اين آيات، آيات آخر سوره است كه در آن خلاصه بيانات سوره آمده و اشاره‌اى اجمالى به مساله توحيد، معاد و نبوت نيز نموده است. خداوند در اين آيات رسول گرامى خود را دستور مى‌دهد كه از قرآن پيروى كند و منتظر آن باشد كه خداى عز و جل بين او و امتش حكم كند.

[مراد از شك داشتن مشركين در دين پيامبر 6 در آيه:(قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ دِينِي)]

(قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ دِينِي ...) در سابق مكرر گفته شد كه دين عبارت است از سنتى كه بايد در زندگى پيروى شود، سنتى كه پيروى آن سعادت انسان را تامين كند. و در اين كلمه (دين) معناى اطاعت نيز نهفته است همانطور كه خداوند مى‌فرمايد(وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ)[1] و بسا كه به معناى جزاء استعمال مى‌شود.

و معناى جمله‌(إِنْ كُنْتُمْ فِي شَكٍّ مِنْ دِينِي) اينست كه: اگر شما در دين من يعنى آن طريقه‌اى كه پيموده‌ام و بر مشروعيت آن پافشارى دارم شك داريد. و شك كردن كسى در دين ديگرى و در طريقه‌اى كه او براى خود برگزيده به اينست كه شك كند، آيا او بر دين خود پافشارى و استقامت مى‌كند يا نه؟ و آيا دين او پا مى‌گيرد و دوام مى‌يابد يا خير؟ و منشا اين سؤال اين بود كه مشركين طمع در زوال دين آن جناب را داشتند، و بسيار اميدوار بودند كه بتوانند آن جناب را از دعوتش منصرف كنند و در نتيجه خود را از دعوت او به توحيد و ترك خدايان رها سازند.

و با در نظر داشتن اين زمينه معناى آيه اينطور مى‌شود: اگر شما شك داريد در اينكه خود من بر اين دينى كه شما را به آن مى‌خوانم استقامت مى‌كنم يا نه و يا شك داريد در اين كه دين من چيست و انگيزه و ريشه اصلى دعوتم را نفهميده‌ايد اينك من بطور صريح براى شما بيان مى‌كنم‌

[1] و دين خود را براى خدا خالص گردانيدند. سوره نساء، آيه 146