مى‌كردند، و باز ايمان نمى‌آوردند.

و ما پاره‌اى مطالب مربوط به اين آيه را در تفسير آيه‌(فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ)[1] در جلد هشتم اين كتاب ايراد نموده، در آنجا گفتيم كه اين آيه به عالم ذر اشاره دارد، و آنچه در اينجا مى‌خواهيم تذكر دهيم اينست: مطلبى كه در آنجا گفتيم منافاتى با اين مطلب ما ندارد، و كسى گمان نكند كه آنچه اينجا از آيه استفاده كرديم با آنچه آنجا از آن فهميديم منافات دارد.

بحث روايتى [ (رواياتى در باره عالم ذر و كفر و ايمان انسان در آن عالم و توضيحى در اين باره)]

در كافى از محمد بن يحيى از محمد بن حسين از محمد بن اسماعيل از صالح بن عقبة از عبد اللَّه بن محمد جعفى و عقبة، هر دو از امام ابى جعفر (ع) روايت كرده‌اند كه فرمود:

خداى عز و جل خلق را بيافريد و هر كس را كه دوست مى‌داشت خلق كرد، از جمله، چيزهايى‌[2] كه دوست داشت از گل بهشت آفريد و كسى را كه دشمن داشته از چيزى آفريده كه آن را دشمن داشت، و چيزى كه او دشمنش مى‌داشت از گل دوزخ بود، آن گاه همه را در ظلال:

سايه [3] برانگيخت. من عرضه داشتم سايه چيست؟ فرمود: مگر سايه خودت را در آفتاب نديده‌اى كه چيزى است و در عين حال چيزى نيست.

آن گاه از ميان آنان انبياء را مبعوث نمود، و انبياء، بشر را دعوت كردند به اينكه به خداى عز و جل اقرار كنند، و در اين باب فرموده:( وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ‌)- و اگر از آنان بپرسى چه كسى خلقشان كرده حتما خواهند گفت اللَّه ، آن گاه دعوتشان كردند به اقرار به نبوت انبياء، كه بعضى اقرار كردند و بعضى انكار، آن گاه دعوتشان كردند به قبول ولايت ما، كه به خدا سوگند تنها كسانى پذيرفتند كه خداى تعالى دوستشان داشت، و آنان را كه دشمنشان مى‌داشت انكار كردند، كه در اين باب فرموده:(فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ) سپس امام ابى جعفر (ع) فرمود: تكذيب از پيش بوده.[4]

[1] سوره اعراف، آيه 101 .

[2] در نسخه‌اى ديگر: چيزى را كه دوست داشت.

[3] شايد منظور عرش باش.( مترجم)

[4] كافى، ط اسلاميه، ج 2، ص 10.