و اما در آيات قسم دوم كه بسيار زيادند، چند آيه را بعنوان نمونه در اينجا مى‌آوريم، تا خواننده خودش داورى كند، كه از ظاهر آن چه استفاده ميشود؟ آيا همانطور كه ما فهميده‌ايم زندگى آخرت تابع حكم زندگى دنيا هست، يا نه؟ و آيا از آنها بر نمى‌آيد كه جزاى در آن زندگى عين اعمال دنيا است؟ ((لا تَعْتَذِرُوا الْيَوْمَ إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌)، امروز ديگر عذر خواهى مكنيد، چون بغير كرده‌هاى خود پاداشى داده نميشويد)،[1] ((ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ‌)، سپس به هر كس آنچه را كه خود انجام داده، بتمام و كمال داده ميشود)،[2] ((فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ)، پس بترسيد از آتشى كه آتش‌گيرانه‌اش مردم و سنگند)،[3] ((فَلْيَدْعُ نادِيَهُ سَنَدْعُ الزَّبانِيَةَ) پس باشگاه خود را صدا بزند و ما بزودى مامورين دوزخ را صدا مى‌زنيم)،[4] ((يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً، وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ)، روزى كه هر كس آنچه را كه از خير و شر انجام داده حاضر مى‌يابد)،[5] ((ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ)، آنها كه مال يتيم را ميخورند جز آتش در درون خود نمى‌كنند)،[6] ((إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً)، آنها كه ربا مى‌خورند در شكم خود آتش فرو مى‌كنند).[7] و بجان خودم اگر در قرآن كريم در اين باره هيچ آيه‌اى نبود بجز آيه: ((لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا، فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ، فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ)، تو از اين زندگى غافل بودى، ما پرده‌ات را كنار زديم، اينك ديدگانت خيره شده است)[8] كافى بود، چون لغت غفلت در موردى استعمال ميشود كه آدمى از چيزى كه پيش روى او و حاضر نزد او است بى خبر بماند، نه در مورد چيزى كه اصلا وجود ندارد، و بعدها موجود ميشود، پس معلوم ميشود زندگى آخرت در دنيا نيز هست، لكن پرده‌اى ميانه ما و آن حائل شده، ديگر اينكه كشف غطاء و پرده بردارى از چيزى ميشود كه موجود و در پس پرده است، اگر آنچه در قيامت آدمى مى‌بيند، در دنيا نباشد، صحيح نيست در آن روز بانسانها بگويند: تو از اين زندگى در غفلت بودى، و اين زندگى برايت مستور و در پرده بود، ما پرده‌ات را بر داشتيم، و در نتيجه غفلت مبدل بمشاهده گشت.

و بجان خودم سوگند، اگر شما خواننده عزيز از نفس خود خواهش كنيد كه شما را به بيان و عبارتى راهنمايى كند، كه اين معانى را برساند، بدون اينكه پاى مجازگويى در كار داشته باشد، نفس شما خواهش شما را اجابت نمى‌كند، مگر بعين همين بيانات، و اوصافى كه قرآن كريم بدان نازل شده.

[1]- سوره تحريم آيه 7

[2]- سوره بقره آيه 281

[3]- سوره بقره آيه 24

[4]- سوره علق آيه 18

[5]- سوره آل عمران آيه 30

[6]- سوره بقره آيه 174

[7]- سوره نساء آيه 10

[8]- ق 23