نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 226
یک نظام جبری است [1] .
در بحث علت و معلول گفتیم که اصل سنخیت میان علت و معلول به فکر ما
انتظام خاص میبخشد و یک پیوستگی خاصی میان اصلها و فرعها ، میان علتها
و معلولها در ذهن ما مجسم میکند .
اکنون میگوییم این اصل که هر ممکن الوجود از علت خود ضرورت کسب
میکند که از جهتی مربوط است به علت و معلول و از جهتی مربوط است به
ضرورت و امکان ، به نظام فکری ما درباره جهان رنگ خاص میدهد و آن این
که این نظام یک نظام ضروری و حتمی و تخلف ناپذیر است . فلسفه این
مطلب را با عبارت کوتاه " اصل ضرورت علت و معلولی " بیان میکند .
اگر ما اصل علیت غائی را در طبیعت پذیریم ، یعنی بپذیریم که طبیعت
در سیر و حرکت خود غایاتی را جستجو میکند و همه غایات هم به یک غایت
اصلی که غایه الغایات است منتهی میگردد ، باز نظام حاکم بر جهان رنگ
تازه دیگری پیدا میکند . ما در اینجا وارد بحث غایات که فوق العاده
جالب و مهم است نمیشویم و به دروس اختصاصی فلسفه واگذار میکنیم .
بحث ما درباره کلیات فلسفه در اینجا به پایان میرسد ، ولی باز هم
مسائلی هست که لازم است اجمالا با کلیاتی از آنها آشنا شویم ، مانند
وحدت و کثرت ، قوه و فعل ، جوهر و عرض ، مجرد و
[1] این جبر ، با جبری که در مقابل اختیار در مورد انسان بکار برده
میشود یکی نیست . این دو نباید با یکدیگر اشتباه شود . ضروری بودن نظام
جهان با اختیار انسان منافات ندارد .
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 226