مكتب‌هاى عمده فلسفى‌

1- ايده آليست‌ به كسى مى‌گويند كه حقيقت را همان «ايده‌ها» و «تصورات‌» مى‌داند و جز روح مجرد و نقش‌هاى ذهنى حقيقت ديگرى را درعالم قبول ندارد.

او مى‌گويد: آنچه ما گمان مى‌كنيم بصورت (ماده) در خارج از ذهن ما وجود دارد، تصورات و خيالاتى بيش نيست. بنابراين، خانه، خيابان، ماشين. آب و نان همه و همه تصورات و خيالاتند كه در اثر فعاليت فكر و يا عوامل روحانى خارجى در روح مجرد ما نقش بسته‌اند.

او مى‌گويد: اين موضوع برخلاف آنچه بدواً تصور مى‌شود هيچ بعدى ندارد زيرا نظير آن، در عالم خواب نيز مشاهده مى‌شود، شخص خواب با اينكه سر و كارش فقط با يك رشته تصورات و صورت‌هاى خيالى است پيش خود گمان مى‌كند كه تمام آنها در خارج وجود دارند با اينكه واقعاً چنين نيست، ما هم در اين عالم درست مانند او هستيم.

از ميان فلاسفه قديم و جديد جمعى طرفدار اين عقيده بوده‌اند كه از ميان آنها «بركلى‌» و «شوپنهاور» را مى‌توان نام برد. معتبرترين دليلى كه آنها براى اثبات عقيده خود اقامه كرده‌اند دو دليل است:

اوّل‌- تجربه به ما ثابت كرده است كه حواس ما، كه يگانه وسيله ارتباط ما به عالم خارج است، خطا مى‌كنند و اخبار متناقضى از خارج به ما مى‌دهند كه قطعاً اينها مقرون به حقيقت نيست، بنابراين معلوم مى‌شود خواصى از اشيا بوسيله حواس بدست مى‌آوريم خارجيت ندارد، بلكه زاييده فكر ماست، مسلّم است وقتى خواص اشيا خارجيت نداشته باشد خود آنها نيز همين طور خواهند بود، زيرا اين كه مى‌گوييم اشيا در خارج از محيط فكر ما وجود دارد در واقع به واسطه خواص و آثارى است كه به وسيله حواس خود درك كرده‌ايم ... «بركلى» اين مطلب را بطور آشكارترى شرح مى‌دهد:

«شما مى‌گوييد اشيا وجود دارند زيرا داراى رنگ و بو و طعم هستند، بزرگ يا كوچك، سبك يا سنگينند من به شما ثابت مى‌كنم اين خواص در شى‌ء وجود ندارد بلكه در ذهن ما موجود است» سپس يك قسمت از اشتباهات حواس را در تشخيص مطالب نقل كرده مى‌گويد: «اگر اشيا وجود خارجى داشتند معناى نداشت اين حكم‌هاى متضاد پيدا شود».

مواردى كه اشتباه قطعى حس در آن ثابت شده بسيار است براى نمونه ذكر يك مورد كافى به نظر مى‌رسد:

«اگر سه ظرف آب داشته باشيم يكى «سرد» و ديگرى «گرم» و سومى «نيمه گرم» نخست يك دست خود را در ظرف اوّل و دست ديگر را در ظرف دوم فرو بريد، پس از چند لحظه هر دو را در ظرف سوم كه نيمه گرم است قرار دهيد، خواهيد ديد با آن دستى كه سابقه آب سرد دارد احساس گرمى و با آن ديگرى كه سابقه آب گرم دارد احساس سردى مى‌كنيد و با اين طريق دو حكم متضاد به وسيله اين دو عضو به ذهن شما وارد