انبوه تضادها قرار مى‌گيرند، خود را با اين توجيه قانع مى‌كنند كه صحابه همه «مجتهد» بودند، و هر كس مطابق اجتهاد خود عمل مى‌كرد.

به يقين اين يك نوع فريب وجدان است كه اين برادران در برابر چنان تضادهاى آشكارى به آن متوسّل مى‌شوند.

آيا زدن يك صحابى مؤمن به خاطر يك انتقاد «نازكتر از گل» و يك امر به معروف و نهى از منكر ساده، نسبت به حيف و ميل بيت المال تا آنجا كه بيهوش شود و نمازش از دست رود، اجتهاد است؟

آيا شكستن دنده يك صحابى معروف ديگر به خاطر اعتراض به نصب يك مرد شراب‌خوار (وليد) به عنوان فرماندار كوفه، نوعى اجتهاد محسوب مى‌شود؟

و از آنها مهمتر، افروختن آتش جنگ‌هايى كه ده‌ها هزار نفر از مسلمين را به كشتن داد، آن هم به خاطر جاه‌طلبى و سيطره بر حكومت اسلامى، و در مقابل امام مسلمين كه علاوه بر مقامات الهى، از سوى قاطبه مردم برگزيده شده بود، اجتهاد است؟

اگر اين‌ها- و مانند آن- از شعب و شاخه‌هاى اجتهاد است، تمام جنايات را در طول تاريخ مى‌توان با آن توجيه كرد.

اضافه بر اين، آيا اجتهاد منحصر به صحابه بود يا لااقل در چند قرن بعد نيز مجتهدان در امّت اسلامى فراوان بودند و به اعتراف‌