شأن نزول:

انفاق از اموال پاك، آرى‌

از امام صادق عليه السلام نقل شده اين آيه درباره جمعى نازل شد كه ثروت‌هائى از طريق رباخوارى در زمان جاهليت جمع‌آورى كرده بودند و از آن در راه خدا انفاق مى‌كردند، خداوند آنها را از اين كار نهى كرد. و دستور داد از اموال پاك و حلال، در راه خدا انفاق كنند. [1]

در «تفسير مجمع البيان» پس از نقل اين حديث، از على عليه السلام نقل مى‌كند كه فرمود: اين آيه درباره كسانى نازل گرديد كه به هنگام انفاق خرماهاى خشك، كم گوشت و نامرغوب را با خرماى خوب مخلوط مى‌كردند و بعد انفاق مى‌نمودند به آنها دستور داده شد از اين كار بپرهيزند. [2]

اين دو شأن نزول هيچ گونه منافاتى با هم ندارند و ممكن است آيه در مورد هر دو دسته نازل شده باشد، كه يكى ناظر به پاكى معنوى و ديگرى ناظر به مرغوبيت مادى و ظاهرى است.

ولى بايد توجه داشت: طبق آيه 275 سوره «بقره» كسانى كه در زمان جاهليت اموالى از طريق رباخوارى جمع‌آورى كرده بودند و پس از نزول آيه از ادامه رباخوارى خوددارى نمودند، اموال گذشته بر آنها حرام نبوده است يعنى اين قانون شامل گذشته نمى‌شود، ولى مسلّم است اين مال در عين حلال بودن با اموال ديگر فرق داشت و در حقيقت، شبيه اموالى بود كه از طرق مكروه به دست بيايد!

[1] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «كافى»، ج 4، ص 48؛ «وسائل الشيعه»، ج 9، ص 465، 466 و 468، و ج 17، ص 212؛ «بحار الانوار»، ج 93، ص 27، 167 و 168، با اندكى تفاوت.

[2] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «كافى»، ج 4، ص 48، با اندكى تفاوت؛ «وسائل الشيعه»، ج 9، ص 205، 206 و 207؛ «بحار الانوار»، ج 93، ص 46، 47، 143 و 145، همه با تفاوت؛ «تفسير عياشى»، ج 1، ص 148 (با اندكى تفاوت).