(67) أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ يُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْباطِلِ يُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ‌

آيا نديدند كه ما حرم امنى (براى آنها) قرار داديم در حالى كه مردم را در اطراف آنان مى‌ربايند؟! آيا به باطل ايمان مى‌آورند و نعمت خدا را كفران مى‌كنند؟!

شأن نزول:

در طريق هدايت نبايد وحشت كرد

در «تفسير درّ المنثور» ذيل آيه مورد بحث از «ابن عباس» چنين نقل شده:

«گروهى از مشركان گفتند: اى‌محمّد! اگر ما داخل در دين تو نمى‌شويم تنها به خاطر اين است كه مى‌ترسيم، مردم ما را بربايند (و به سرعت نابود كنند) چون جمعيت ما كم است و جمعيت مشركان عرب بسيارند، به محض اين كه: به آنها خبر رسد كه ما وارد دين تو شده‌ايم، به سرعت ما را مى‌ربايند، و خوراك يك نفر از آنها هستيم!

در اينجا آيه‌ «أَ وَ لَمْ يَرَوا ...» نازل شد و به آنها پاسخ گفت». [1]

[1] «درّ المنثور»، ج 5، ص 149؛ «الميزان»، ج 16، ص 153؛ «لباب النقول» سيوطى، ص 152.

ا 1 الم ا 2 غُلِبَتِ الرُّومُ ا 3 فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ا 4 فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ا 5 بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ‌

الم‌

روميان مغلوب شدند!

(و اين شكست) در سرزمين نزديكى رخ داد؛ اما آنان پس از (اين) مغلوبيت به زودى غلبه خواهند كرد ...

در چند سال! همه كارها از آن خداست؛ چه قبل و چه بعد (از اين شكست و پيروزى)؛ و در آن روز مؤمنان (به خاطر پيروزى ديگرى) خوشحال خواهند شد ...

به سبب يارى خداوند؛ و او هر كس را بخواهد يارى مى‌دهد؛ و او صاحب قدرت و رحيم است!

شأن نزول:

پيشگوئى، معجزه ديگر پيامبر صلى الله عليه و آله‌

مفسران بزرگ، همگى اتفاق دارند كه، آيات نخستين اين سوره، بدين سبب نازل شد، در آن هنگام كه پيامبر صلى الله عليه و آله در «مكّه» بود، و مؤمنان در اقليت قرار داشتند، جنگى ميان «ايرانيان» و «روميان» در گرفت، و در اين نبرد ايرانيان پيروز شدند.

«مشركان مكّه» اين را به فال نيك گرفتند، و دليل بر حقانيت شرك خود دانستند! و گفتند: ايرانيان، مجوسى هستند و مشرك (دوگانه‌پرست) اما روميان مسيحى‌اند و اهل كتاب، همان گونه كه «ايرانيان» بر «روميان» غلبه كردند، پيروزى نهائى از آن شرك است و طومار اسلام به زودى پيچيده خواهد شد، و ما پيروز مى‌شويم.

گرچه اين گونه، نتيجه‌گيرى‌ها پايه و مايه‌اى نداشت اما، در آن جو و محيط براى تبليغ در ميان مردم جاهل، خالى از تأثير نبود، لذا اين امر، بر مسلمانان گران آمد.