(188) لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ يَفْرَحُونَ بِما أَتَوْا وَ يُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِما لَمْ يَفْعَلُوا فَلا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفازَةٍ مِنَ الْعَذابِ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ ا 189 وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ

گمان مبر آنها كه از اعمال (زشت) خود خوشحال مى‌شوند، و دوست دارند در برابر كار (نيكى) كه انجام نداده‌اند مورد ستايش قرار گيرند، از عذاب (الهى) بركنارند! (بلكه) براى آنها، عذاب دردناكى است!

و حكومت آسمان‌ها و زمين، از آن خداست؛ و خدا بر همه چيز تواناست.

شأن نزول:

تمجيد بر كارهاى ناكرده‌

محدثان و مفسران شأن نزول‌هاى متعددى براى آيه فوق نقل كرده‌اند، از جمله اين كه:

جمعى از يهود به هنگامى كه آيات كتب آسمانى خويش را تحريف و كتمان مى‌كردند و به گمان خود، از اين رهگذر نتيجه مى‌گرفتند، از اين عمل خود بسيار شاد و مسرور بودند، و در عين حال دوست مى‌داشتند: مردم آنها را عالم و دانشمند وحامى دين و وظيفه‌شناس بدانند، آيه فوق نازل‌شد، وبه‌پندارغلطآنها پاسخ گفت. [1]

بعضى ديگر گفته‌اند: آيه، درباره منافقان است، هنگامى كه يكى از جنگ‌هاى اسلامى پيش مى‌آمد، آنها با انواع بهانه‌ها، از شركت در ميدان جنگ خوددارى مى‌كردند، به هنگامى كه جنگجويان، از جهاد برمى‌گشتند، قسم ياد مى‌كردند، كه اگر عذر نمى‌داشتند، هرگز جهاد را ترك نمى‌گفتند، و با اين حال، انتظار داشتند كه در برابر «كار ناكرده» مانند مجاهدان فداكار، مورد تحسين قرار گيرند!. آيه نازل شد و به اين توقع نابه جا پاسخ گفت. [2]

[1] «بحار الانوار»، ج 15، ص 177؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «تفسير طبرى»، ج 4، ص 136، ذيل آيه مورد بحث؛ «تفسير رازى»، ج 9، ص 456، ذيل آيه مورد بحث؛ «اسباب نزول الآيات» واحدى نيشابورى، ص 91.

[2] تفاسير «المنار»، «مجمع‌البيان»، «رازى» و «طبرى»، ذيل‌آيه؛ «تفسير على بن ابراهيم قمى»، ج 1، ص 128.