(181) لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقيرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِياءُ سَنَكْتُبُ ما قالُوا وَ قَتْلَهُمُ الْأَنْبِياءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَ نَقُولُ ذُوقُوا عَذابَ الْحَريقِ‌

خداوند، سخن آنها را كه گفتند: «خدا فقير است و ما بى‌نيازيم»، شنيد! به زودى آنچه را گفتند، خواهيم نوشت؛ و (همچنين) به ناحق كشتن پيامبران را (مى‌نويسيم)؛ و به آنها مى‌گوئيم: «بچشيد عذاب سوزان را (در برابر كارهايتان!)».

شأن نزول:

خدا فقير است و ما اغنياء

در شأن نزول اين آيه، كه درباره توبيخ و سرزنش يهود نازل شده است، «ابن عباس» مى‌گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله نامه‌اى به يهود «بنى‌قينقاع» نوشت و در طى آن، آنها را به انجام نماز، پرداخت زكات، و دادن قرض به خدا دعوت نمود.

منظور از قرض، انفاق در راه خدا است كه براى تحريك حداكثر عواطف مردم از آن چنين تعبير شده است.

فرستاده پيامبر صلى الله عليه و آله به خانه‌اى‌كه مركز تدريس مذهبى يهوديان بود و «بيت‌المدارس» نام داشت وارد شد، و نامه را به دست «فنحاص» دانشمند بزرگ يهود داد.

او پس از مطالعه نامه، با لحن استهزا آميزى گفت: اگر سخنان شما راست باشد، بايد گفت: خدا فقير است و ما غنى و بى‌نياز! زيرا اگر او فقير نبود، از ما قرض نمى‌خواست! (اشاره به آيه‌ «مَنْ ذَا الَّذِى يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً»). [1]

به علاوه محمّد صلى الله عليه و آله معتقد است، خدا شما را از رباخوارى نهى كرده، در حالى كه خود او در برابر انفاق‌ها به شما وعده ربا و فزونى مى‌دهد! (اشاره به آيه «يُرْبِى الصَّدَقاتِ»). [2]

ولى بعداً «فنحاص» انكار كرد كه چنين سخنانى را گفته باشد. در اين موقع آيات فوق نازل گشت. [3]

[1] حديد، آيه 11- بقره، آيه 245.

[2] بقره، آيه 276.

[3] «اسباب نزول الآيات» واحدى نيشابورى، ص 88 و 89؛ «تفسير روح البيان»، ذيل همين آيه؛ «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ «تفسير طبرى»، ذيل آيه مورد بحث؛ «بحار الانوار»، ج 9، ص 73.