سوگند اوّل و دوم: قسم به شب و روز

سؤال: خداوند متعال براى بار ديگر به شب و روز قسم خورده است. آيا تكرار اين قسم‌ها با فصاحت و بلاغت قرآن مجيد ناسازگار نيست؟ چرا كه اين سومين بار است كه در طىّ مباحث گذشته به روز و شب قسم ياد شده است؛ يا اين قسم‌ها با هم فرق دارد، و هر كدام سوگند تازه‌اى محسوب مى‌گردد؟

پاسخ: اگر در آيات مورد بحث دقّت كنيم تصديق خواهيم كرد كه اين سوگندها تكرارى نيست. و نه تنها منافاتى با فصاحت و بلاغت قرآن مجيد ندارد، بلكه خود گواه و شاهدى بر فصاحت و بلاغت آن است. زيرا هر چند در ظاهر در هر سه مورد به شب و روز قسم ياد شده، ولى در حقيقت در هر مورد به بخشى از ليل و نهار سوگند خورده است. توجّه كنيد:

در يك جا مى‌فرمايد: « «وَاللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ»؛ قسم به شب هنگامى كه پشت مى‌كند» در اينجا قسم به مجموعه شب نيست، بلكه به هنگامى است كه از نيمه بگذرد.

و در جاى ديگر فرموده است: « «وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ»؛ سوگند به شب هنگامى كه تاريكى آن كم رنگ مى‌شود». دراينجا هم سوگند به زمان خاصّى از شب است، نه تمام شب. و آن نزديكيهاى اذان صبح است، كه هوا رو به روشنايى مى‌رود و به طلوع فجر صادق نزديك مى‌شويم.

و در آيات مورد بحث، سوره ليل مى‌خوانيم: « «وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى»؛ قسم به شب هنگامى كه تاريكى او جهان را مى‌پوشاند» در اينجا هم قسمت خاصّى از ليل، يعنى اوّل شب، مورد سوگند واقع شده است. بنابراين، خداوند به سه زمان مختلف از شب سوگند خورده، و به هيچ وجه تكرارى صورت نگرفته است.

و امّا در آيات مربوط به روز، در يكجا فرموده است: « «وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ»؛ قسم به صبح هنگامى كه تنفّس مى‌كند» و اين اشاره به آغاز صبح و ابتداى روز دارد.

و در جاى ديگر فرموده: « «وَالصُّبْحِ إِذَا أَسْفَرَ»؛ قسم به صبح هنگامى كه كاملًا روشن مى‌شود» در اينجا قسم به هنگام طلوع آفتاب است.