دارد با چند سوگند پى در پى توحيد عبوديّت را به اثبات رساند؟

پاسخ: مسائل اعتقادى نياز به دليل و برهان عقلى دارد، و با قسم ثابت نمى‌شود، بدين جهت در آيه بعد، كه نوعى استدلال عقلى در آن نهفته مى‌خوانيم:

« «رَّبُّ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَرَبُّ الْمَشَارِقِ»؛ پروردگار آسمانها و زمين و آنچه ميان آنهاست، و پروردگار مشرقها».

يعنى خداوندى كه ربوبيّت و تدبير تمام عالم هستى، از جمله آسمانها و زمين و مشرقها، به دست اوست، شايسته عبوديّت است.

به تعبير ديگر، خداوند ابتدا ثابت مى‌كند كه تدبير تمام جهان هستى به دست يك نفر است، سپس مى‌گويد: «عبادت نيز شايسته همان كسى است كه تدبير جهان هستى بدست اوست» بنابراين عبوديّت تابع ربوبيّت است.

سؤال ديگر: به چه دليل‌ «رَّبُّ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَرَبُّ الْمَشَارِقِ» با معبود يكى است؟

جواب: پاسخ اين سؤال به ادلّه اثبات توحيد و يكتاشناسى بر مى‌گردد.

توضيح اينكه براى اثبات يگانگى خداوند عالم راههاى زيادى وجود دارد، يكى از آنها مطالعه نظام هستى است. انسان وقتى نظام آفرينش را مطالعه مى‌كند توحيد ذات و صفات برايش روشن مى‌گردد. مثلًا هنگامى كه مى‌بيند قانون واحدى بر سراسر عالم هستى حاكم است در مى‌يابد كه مدبّر واحدى همه عالم را تدبير مى‌كند.

به عنوان مثال قانون جاذبه در سراسر جهان حاكم است و در هيچ جا استثنا ندارد. يا مطالعات دانشمندان نشان مى‌دهد كه موادّى كه عالم هستى را تشكيل مى‌دهد و موادّ اوّليّه آن به شمار مى‌رود، حتّى در كرات ديگر نيز مانند كره خاكى ماست. دانشمندان اين مطلب را با تجزيه نورى كه از كرات ديگر به ما مى‌رسد بدست آورده‌اند، چرا كه با تجزيه نور مى‌توان دريافت كه موادّ اصلى تشكيل دهنده كرات ديگر چگونه است.

علاوه بر اين، تمام موجودات عالم از موجودات بسيار ريز و كوچكى به نام اتم تشكيل شده است. هنگامى كه اتم شكافته شد داراى مركزى بود و اجزايى كه برگرد