«وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ»؛ دومين چيزى كه خداوند در اين سوره به آن قسم خورده «يوم موعود» است. روز موعود پايان دنيا و آغاز جهان آخرت است. روزى كه به ما وعده داده شده، واين وعده تخلّف‌ناپذير است. اين روز خواهد آمد. هر چند زمان دقيق آن مشخّص نيست. ممكن است دير يا زود باشد، امّا قطعاً سوخت و سوز ندارد. خداوند متعال به لحظه پايان عمر اين جهان، و شروع قيامت قسم مى‌خورد؛ روزى كه داد مظلومان از ظالمان گرفته مى‌شود. روزى كه پاداش نيكوكاران و خوبان، و جزاى متجاوزان و بدان داده مى‌شود. روزى كه خداوند حكيم و عليم، به عدالت در بين بندگانش حكم مى‌كند.

«وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ»؛ شاهد و مشهود سومين و چهارمين چيزى است كه به آن قسم ياد شده است. در مورد اينكه منظور از شاهد و مشهود در اين آيه شريفه چيست؟ در تفسير نمونه ده احتمال مطرح شده، كه سه مورد آن را، كه بهترين و جالبترين احتمالات دهگانه است در اينجا مى‌آوريم:

الف) «شاهد» وجود مبارك پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، و «مشهود» اعمال امّت اسلامى يا جميع امّتهاست. چرا كه در آيه شريفه 45 سوره احزاب مى‌خوانيم:

« «يَا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً»؛ اى پيامبر! ما تو را گواه فرستاديم، و بشارت دهنده و انذار كننده» [1] و در آيه شريفه 41 سوره نساء مى‌خوانيم:

« «وَجِئْنَا بِكَ عَلَى‌ هَؤُلَاءِ شَهِيداً»؛ و تو را (اى پيامبر اسلام) بر آنان گواه خواهيم آورد!».

نتيجه اينكه شاهد پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، و مشهود اعمال ما انسانهاست.

ب) شاهد «گواهان اعمال» و مشهود «اعمال انسانها» ست. همان‌گونه كه در آيه شريفه 24 سوره نور مى‌خوانيم:

« «يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»؛ در آن روز زبانها و دستها و پاهايشان بر ضدّ آنها به اعمالى كه مرتكب مى‌شدند، گواهى مى‌دهد».

[1]. آيه مذكور در سوره فتح آيه هشتم نيز آمده است.