كيلو گندم را با دوازده كيلو جو يا بالعكس معامله كرد، حتّى اگر ده كيلو جو بخرد كه در مقابل آن هنگام خرمن ده كيلو گندم بدهد آن نيز حرام است، زيرا جو را نقد گرفته و بعد از مدّتى گندم را مى‌دهد و اين مانند آن است كه زيادى گرفته باشد.

مسأله 1774. در چند مورد ربا گرفتن حرام نيست:

1. ربا گرفتن مسلمانان از كفّارى كه در پناه اسلام نيستند.

2. ربا گرفتن پدر و فرزند از يكديگر.

3. ربا گرفتن زن و شوهر از يكديگر.

شرايط خريدار و فروشنده‌

مسأله 1775. براى خريدار و فروشنده چند چيز شرط است: 1. بالغ بودن.

2. عاقل بودن. 3. ممنوع‌التّصرّف در اموال نبودن (مانند كسانى كه به خاطر ورشكستگى از طرف حاكم شرع از تصرّف در اموالشان جلوگيرى شده‌اند).

4. طرفين قصد جدّى براى معامله داشته باشند، پس اگر به شوخى بگويد مالم را فروختم اثرى ندارد. 5. كسى آنها را مجبور نكرده باشد. 6. جنسى را كه خريد و فروش مى‌كنند ملك آنها باشد يا از طرف مالك وكيل بوده، يا ولىّ صغير باشند.

مسأله 1776. معامله با بچّه نابالغ باطل است، حتّى اگر ولىّ به او اجازه داده باشد، مگر اين‌كه طرف معامله ولىّ طفل باشد و طفل وسيله رساندن پول به فروشنده يا جنس به خريدار باشد، در اين صورت اشكال ندارد؛ امّا بايد خريدار و فروشنده يقين داشته باشند كه بچّه جنس يا پول را به صاحب آن مى‌رساند.

مسأله 1777. هرگاه از بچّه نابالغ چيزى بخرد يا چيزى به او بفروشد معامله او باطل است و بايد آن جنس يا پول را كه از بچّه گرفته به صاحب آن بدهد، نه به خود طفل؛ و اگر صاحب آن را نمى‌شناسد و راهى براى شناختن او ندارد بايد آن را با اجازه حاكم شرع به فقيرى بدهد؛ و اگر مال خود كودك باشد بايد به وليّش برساند، البتّه پول يا جنسى را كه او به صغير داده مى‌تواند از او بگيرد ولى اگر تلف‌