3. گنج‌

مسأله 1534. «گنج» مالى است كه در زير زمين، يا كوه، يا ديوار، يا درون درخت پنهان كرده باشند و در عرف به آن گنج گويند.

مسأله 1535. اگر انسان در زمينى كه ملك كسى نيست گنجى پيدا كند و مالك آن گنج به هيچ وجه شناخته نيست، مال خود اوست؛ و بايد خمس آن را بدهد.

و نيز اگر در زمينى كه از ديگرى خريده گنجى پيدا كند و بداند مال كسانى كه قبلًا مالك آن زمين بوده‌اند نيست، مال خود او مى‌شود و بايد خمس آن را بدهد؛ ولى اگر احتمال مى‌دهد كه مال يكى از آنان است، بنابر احتياط واجب بايد به مالك قبلى اطّلاع دهد چنانچه معلوم شود مال او نيست به كسى كه پيش از او، مالك آن زمين بوده اطّلاع مى‌دهد و به همين ترتيب به تمام كسانى كه پيش از او مالك زمين بوده‌اند و آنها را مى‌شناسد خبر مى‌دهد، اگر معلوم شود مال هيچ يك از آنان نيست مال خود او مى‌شود و بايد خمس آن را بدهد.

مسأله 1536. گنج داراى نصاب است و نصاب آن صد و پنج مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا است، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از گنج به دست آمده به اين مقدار برسد خمس آن واجب است، امّا اگر كمتر از آن باشد خمس آن واجب نيست؛ و اگر قيمت آن به پانزده مثقال طلا نرسد ولى به صدو پنج مثقال نقره برسد، باز خمس آن واجب است؛ و همچنين عكس آن.

مسأله 1537. اگر در ظرفهاى متعدّدى كه در يك جا دفن شده مالى پيدا كند كه قيمت آن روى هم رفته به حدّ نصاب برسد، بايد خمس آن را داد، ولى اگر گنجهاى متعدّدى در جاهاى مختلف پيدا كند هر كدام از آنها كه قيمتش به حدّ نصاب برسد خمس دارد و لازم نيست آنها را روى هم حساب كند.

مسأله 1538. هرگاه براى استخراج گنج، مخارجى كرده، مقدار آن را كم مى‌كند و خمس بقيّه را مى‌دهد.

مسأله 1539. اگر دو يا چند نفر گنجى پيدا كنند همه در آن شريكند و طبق‌