البتّه اين نوع حيله‌ها خطراتى براى بايع نيز دارد؛ زيرا امكان دارد كه او جنسى از مشترى به ده برابر قيمت واقعى بخرد، ولى مشترى حاضر نشود سهم او را به ده برابر قيمت واقعى خريدارى كند، يا بعد از ابراء 900 دينار، بايع معامله را فسخ كند. كه در اين صورت بايد كلّ ثمن برگردد؛ حتى مقدار ابراء شده!

خلاصه اين كه مرحوم شيخ سه حيله خطرناك در باب شفعه مطرح كرده است.

موارد مناقشه در كلام شيخ طوسى:

1- حيله‌هاى سه‌گانه، كه در كلام شيخ الطائفه گذشت، به نظر ما از قبيل قسم سوّم حيله‌هاى شرعى است، كه قصد جدّى در آن وجود ندارد و بدين جهت اعتبار شرعى ندارد. كسى كه جنسى را به ده برابر قيمت واقعى خريدوفروش مى‌كند، معمولا قصد جدّى ندارد!

2- انصاف اين است كه چنين حيله‌هايى شبيه حيله‌هاى «اصحاب السبت» است، كه شرح آن گذشت، زيرا خداوند حقّ شفعه را براى شريك قرار داده كه او به زحمت نيفتد، و شريك ناخواسته‌اى در كنار او ننشيند. در حالى كه با اين حيله‌ها فلسفه حقّ شفعه از بين مى‌رود، و شريك را به زحمت مى‌اندازد. بنابراين، حيله‌هاى مزبور شرعا معتبر نيست.

سؤال: حيله‌هاى ذكر شده در كلام شيخ الطائفه را، به حيله‌هاى بنى اسرائيل «قياس» كرده‌ايد، در حالى كه «قياس» از نظر علماى شيعه باطل و نادرست است.