مذموم بود و ديگرى ممدوح، ولى قسم سوّم از حيله‌ها، غير واقعى و صورى است، و قصد جدّى در آن وجود ندارد، همان گونه كه قسمتى از حيله‌هاى ربا، كه مورد بحث قرار خواهد گرفت، داخل اين قسم است.

مثلا «ضمّ ضميمه» براى فرار از ربا، يك حيله صورى است؛ زيرا كسى كه براى فرار از «رباى قرضى» يك ميليون تومان پول، به اضافه يك قوطى كبريت مى‌دهد، و پس از يك سال دو ميليون تومان بازپس مى‌گيرد، و در واقع يك قوطى كبريت را به قيمت يك ميليون تومان مى‌فروشد، قصد جدّى ندارد. كدام آدم عاقلى يافت مى‌شود كه يك قوطى كبريت را به اين قيمت سرسام‌آور غير عقلايى بخرد؟! بنابراين معامله مذكور جدّى نيست، و اين حيله، نوعى فرار از ربا به شكل صورى و غير واقعى است.

مثال ديگر: در باب «شفعه» نيز حيله‌اى مطرح شده، كه آن هم صورى است. مثلا شخصى كه با ديگرى در خانه‌اى شريك است، و قصد فروش سهم خود را به شخص ثالث دارد، و مى‌خواهد شريكش از حقّ شفعه خود استفاده نكند، اقدام به حيله زير مى‌كند:

«سهم خود را به ده برابر قيمت واقعى به شخص مورد نظر واگذار مى‌كند. شريكش طبيعتا با اين قيمت گران حاضر به خريد سهم او نمى‌شود. به ناچار نمى‌تواند از حقّ شفعه خود استفاده كند، و معامله قطعى مى‌گردد. سپس فروشنده اضافه قيمت معامله را به مشترى بازمى‌گرداند».

اين حيله نيز صورى است، و قصد جدّى در آن وجود ندارد، و به همين دليل باطل و غير مجاز است.