حكم و موضوع (حكم حرمت و موضوع نكاح در عدّه) معتقدند موجب حرمت ابدى نمى‌شود، ولى ما معتقديم كه در اين فرض امكان حكم به حرمت ابدى وجود دارد، زيرا اگر فرض كنيم كسى است كه از زنى فرضا ناراحت است، و مى‌خواهد كارى كند كه او حرام ابدى شود، به كسى وكالت مى‌دهد كه در زمان عدّه عقد او را براى آن مرد بخواند تا بر همديگر حرام ابدى شوند. چنين وكالتى به عقيده ما اشكالى ندارد، هر چند استاد آن را نپذيرفته است.

نتيجه نهايى‌

از كلّ مباحث اين فصل نتيجه مى‌گيريم كه:

اوّلا: هرگاه مردى از روى جهل و نادانى به مسائل شرعى، زنى را كه در عدّه است به عقد خود در آورد، و در زمان عدّه با او آميزش كند، و عقد توسّط وكيل خوانده شده باشد، حرمت ابدى ايجاد نمى‌شود. هر چند عقد مذكور باطل است، و پس از عدّه بايد تجديد گردد.

ثانيا: فقهاى اسلام بايد تمام سعى و تلاش خويش را جهت حلّ مشكلات مردم، تا آنجا كه ضوابط شرعى اجازه مى‌دهد، و از فقه سنّتى جواهرى تجاوز نمى‌كند، و در راستاى رضاى پروردگار است، به كار گيرند. ولى البتّه حلّ مشكلات گرفتاران، مجوّز پناه بردن به قياس ظنّى و استحسان و دليلهاى غير معتبر نمى‌شود.

ثالثا: موارد بسيار نادرى پيدا مى‌شود كه خواندن عقد وكالتى در عدّه، سبب حرمت ابدى مى‌گردد. و اللّه العالم‌