2- زهد و بى‌اعتنايى به دنيا

از موضوعات ديگر كه ممكن است به وسيله آن فرضيّه استعمارى مذهب‌ (عوامل اقتصادى)، توجيه شود، مسأله زهد و بى‌اعتنايى به دنياست، كه در منابع دينى بارها روى آن تكيه شده است، و زندگى بسيارى از پيشوايان دينى نمونه‌اى از آن بوده است، زيرا در سايه اين گونه تعليمات، توده‌ها نسبت به زندگى مادّى بى‌علاقه شده و ميدان را براى طبقه استعماركننده، باز مى‌گذارند.

در اين جا براى روشن شدن ارزش اين استدلال، ناگزير بايد به ريشه اصلى زهد و از جمله برداشت و تفسيرى كه اسلام براى زهد دارد و سپس به فلسفه زهد توجّه كرده و ببينيم زهد چه نقشى در سازمان اجتماع مى‌تواند داشته باشد.

ريشه و تفسير زهد:

زهد، در اصل به معناى‌ «بى‌ميلى»، در برابر «رغبت» به معناى‌ «تمايل» و علاقه شديد است. اين دو كلمه‌ «زهد و رغبت» اگرچه در قرآن مجيد به عنوان يك فضيلت اخلاقى و ضدّ آن به كار نرفته، ولى در نهج‌البلاغه و كلمات پيشوايان اسلام بارها ديده مى‌شود، البتّه قرآن به جاى كلمه زهد، تعبيرات ديگرى در مذمّت وابستگى به دنيا و مظاهر مادّى دارد، كه از نظر نتيجه، تفاوتى با رواياتى كه درباره زهد وارد شده، ندارد.

به هر حال، بررسى منابع مذهبى نشان مى‌دهد كه زهد يك معناى‌ «سازنده و مثبت» دارد كه به طور كامل در جهت حمايت از مردم و منافع توده‌هاى جمعيّت‌