دست واجب نبود. [1] البته آنچه در بالا ذكر شد مضمون روايت مرسله‌اى است كه از كيدرى نقل شده است و صحّت سند حديث ثابت نيست، لذا در پاره‌اى از فروع مذكور در اين حديث، گفتگوهايى از نظر فقهى وجود دارد.

3- ويژگيهاى خطبه شقشقيّه‌

در يك جمع‌بندى نهايى به اين جا مى‌رسيم كه «خطبه شقشقيّه» با محتواى خاصّ خود در ميان «خطبه‌هاى نهج البلاغه» كم نظير يا بى‌نظير است و اين نشان مى‌دهد كه «على» (ع) در شرايط خاصّى آن را بيان فرموده، تا واقعيّتهاى مهم مربوط به خلافت پيامبر اسلام (ص) به فراموشى سپرده نشود و براى ثبت در تاريخ هميشه بماند و صراحت فوق العاده‌اى كه «على» (ع) در اين خطبه به خرج داده است براى همين منظور است، زيرا نبايد واقعيّتها، فداى ملاحظات گوناگون شود و تعصّبها گرد و غبار فراموشى بر آن بپاشد.

على (ع) در اين خطبه امور زير را روشن فرموده است:

1- شايستگى اولويّت خود را نسبت به مسأله خلافت به وضوح بيان كرده، اين همان واقعيّتى است كه تقريبا همه محقّقان اسلامى و غير اسلامى در آن متّفقند، حتّى «معاويه» سرسخت‌ترين دشمن «على» (ع) به افضليت او اعتراف داشت. [2]

[1] شرح نهج البلاغه ابن ميثم بحرانى، جلد 1، صفحه 269 و مستدرك، جلد 7، صفحه 55.

[2] اين معنى، در نامه معروفى كه «معاويه» در پاسخ به نامه «محمّد بن ابى بكر» به «مصر» فرستاد و در بسيارى از منابع اسلامى از جمله «مروج الذّهب» آمده است، منعكس مى‌باشد.

او با صراحت مى‌گويد: «من و پدرت- يعنى ابو بكر- فضل و برترى على بن ابى طالب را اعتراف داشتيم و حق او را بر خود لازم مى‌ديديم ... ولى هنگامى كه پيامبر چشم از جهان فرو بست نخستين كسانى كه با او به مخالفت پرداختند و حقّ او را گرفتند پدرت و فاروقش (عمر) بودند. «مروج الذهب، جلد 3، صفحه 12)- يعقوبي نيز در تاريخ خود با صراحت مى‌گويد: «و كان المهاجرون و الانصار لا يشكّون فى علىّ (ع)، مهاجران و انصار كمترين شكّى در خلافت على (ع) و شايستگى او نداشتند» (تاريخ يعقوبى، جلد 2، صفحه 124).