كه بخشى از خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار آن حضرت را در مدّت كوتاه خلافتش تشكيل مى‌دهد آن هم خلافتى كه مملوّ از حوادث و ماجراهاى دردناك و جنگهاى پى در پى بود، مى‌توانيم حدس بزنيم كه اگر آن 25 سال نيز على (ع) در ميان امّت بود و مردم از چشمه جوشان علم و دانش بى‌پايان او بهره مى‌بردند، چه آثار عظيمى براى مسلمانان جهان بلكه براى جامعه بشريّت به يادگار مى‌ماند.

ولى چه مى‌توان كرد كه اين فيض عظيم را از مسلمانان و بشريّت گرفتند و ضايعه بزرگى كه هرگز قابل جبران نيست در تاريخ روى داد.

4- چرا امام (ع) مسأله خلافت را طرح مى‌كند؟

بعضى چنين مى‌پندارند كه آيا بهتر نبود امام (ع) اصلا به سراغ مسأله خلافت كه مربوط به گذشته بود نمى‌رفت و آن را به دست فراموشى مى‌سپرد مبادا منشأ اختلاف بيشترى در ميان مسلمانان گردد؟! نظير همين سخن، امروز هم از سوى گروهى مطرح است و به مجرد اين كه سخن از خلافت بلا فصل على (ع) به ميان آيد مى‌گويند براى حفظ وحدت مسلمين سكوت كنيد و اين گونه مسائل را به فراموشى بسپاريد، ما امروز با دشمنان بزرگى رو به رو هستيم و پرداختن به اين مسائل ما را در مبارزه با دشمنان مشترك تضعيف مى‌كند، اصولا اين گونه بحثها چه فايده‌اى مى‌تواند داشته باشد در حالى كه پيروان هر يك از مذاهب تصميم خود را گرفته و به راه خويش مى‌روند و بسيار بعيد به نظر مى‌رسد كه ادامه اين گونه بحثها سرچشمه اتحاد تازه‌اى شود.

در پاسخ اين سؤال لازم است دو نكته را يادآور شويم:

الف- واقعيّتهاى موجود هرگز نمى‌تواند حقيقتها را به فراموشى بسپارد. اين يك حقيقت است كه علاوه بر تأكيد شخص پيامبر (ص) بر خلاف على (ع) شايستگى او از هر نظر براى اين امر بيشتر بود، حال چه حوادثى واقع شد كه اين‌