طور دسته‌جمعى مقرّر داشته و فرموده است: براى خدا بر همه مردم است كه آهنگ خانه او كنند آنها كه توانايى رفتن به سوى آن را دارند و هر كس كفر ورزد (و حجّ را ترك كند به خود زيان رسانده) خداوند از همه جهانيان بى‌نياز است.

شرح و تفسير

آخرين بخش خطبه، بيان عظمت فريضه حج‌

گر چه معلوم نيست كه امام (ع) بعد از بيان عظمت مقام قرآن، به چه بخشى از احكام دينى اشاره فرموده است، زيرا همان گونه كه مى‌دانيم بناى سيّد رضى گردآورنده نهج البلاغه، بر اين نبوده است كه خطبه‌ها را به طور كامل ذكر كند، بلكه از آنها گلچين كرده است. ولى به هر حال، انگشت گذاردن روى مسأله حج از ميان وظايف مختلف اسلامى و فردى، آن هم در خطبه‌اى كه از آغاز آفرينش جهان و مراحل مختلف سير انسان را، تا قيام پيامبر اسلام (ص) مورد بحث قرار مى‌دهد، معنى و مفهوم خاصّى دارد و نشان مى‌دهد كه حجّ بيت اللّه، عصاره اسلام و در برگيرنده مسائل مهمّ فردى و اجتماعى و تربيتى و اخلاقى و سياسى است و در واقع نيز چنين است كه در پايان اين بخش به خواست خدا بيان خواهد شد. با اين اشاره به تفسير اين فراز از كلام امام مى‌پردازيم:

در آغاز، سخن از مسأله وجوب حج مى‌گويد و با تعبيرات بسيار لطيف و زيبا، مسلمين جهان را به انجام اين فريضه بزرگ الهى تشويق مى‌نمايد، مى‌فرمايد: «خداوند حجّ بيت اللّه الحرام (خانه گرامى و محترمش) را بر شما واجب كرده است» (و فرض عليكم حجّ بيته الحرام).

سپس در توصيفى براى خانه كعبه مى‌فرمايد: «همان خانه‌اى كه خداوند آن را