و متلاطم كه از امواجش سخت به هم مى‌خوردند، موجود جامدى آفريد و سپس طبقاتى از آن خلق كرد و بعد از پيوستگى، آنها را از هم گشود و هفت آسمان را به وجود آورد».

در روايات اسلامى نيز بحثهاى فراوانى در اين زمينه ديده مى‌شود و غالب روايات با آنچه در اين خطبه نهج البلاغه آمده هماهنگ است با اين تفاوت كه در بسيارى از آنها آمده است، نخست كفهايى بر روى آن آب پيدا شد و از آن كفها بخار يا دودى برخاست و آسمانها را به وجود آورد. [1] ولى همان گونه كه گفته شد اين تعبيرات منافاتى با هم ندارند. چرا كه مادّه نخستين به احتمال قوى گاز فشرده مايع گونى بوده و تعبيراتى مانند آب و بخار و دخان (دود) در مورد مراحل مختلف آن صادق بوده است.

اين نكته نيز قابل توجّه است كه تضادّى ميان رواياتى كه مى‌گويد، اوّلين چيزى كه خدا آفريد آب بود يا اين كه نخستين چيزى كه خداوند آفريد نور پيامبر (ص) يا عقل بوده است، وجود ندارد. زيرا بعضى از اين روايات ناظر به خلقت عالم مادّه و بعضى ناظر به خلقت عالم مجرّدات و ارواح است.

از آنچه در بالا گفته شد، روشن مى‌شود كه هيچ منافاتى بين اين روايات و آنچه در آيه 11 سوره «فصّلت» در قرآن مجيد آمده كه مى‌فرمايد: «ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ»، سپس به آسمانها پرداخت در حالى كه دود بودند» نيز وجود ندارد.

3- فرضيه‌هاى موجود در عصر نزول قرآن در باره پيدايش جهان‌

از نكات جالب اين كه در محيط نزول قرآن- يا به تعبير صحيح‌تر در عصرى كه قرآن نازل شد- در باره پيدايش جهان دو نظريّه معروف وجود داشت: يكى‌

[1] براى آگاهى بيشتر از اين روايات مى‌توانيد به جلدهاى 3، 10 و 57 بحار الانوار (چاپ بيروت) مراجعه نماييد. بيشتر اين احاديث در جلد 57 مى‌باشد.