ميليون و دويست هزار تومان مثلا به ديگرى مى‌فروشد؛ بعد خريدار همان يك كيلو طلا را، مشروط بر اين كه يك سال ديگر به طلافروش تحويل دهد به يك ميليون تومان نقد مى‌فروشد، كه بدين صورت هم مقصود طلافروشها در اجاره طلا حاصل مى‌شود؛ يعنى سود مورد نظر را كه در مثال مذكور دويست هزار تومان است مى‌برد، و هم اين كه مرتكب كار خلاف شرعى نشده‌اند.

3- سومين راه فرار از رباى معاملاتى استفاده از مسئله هبه است، يعنى من يك من گندم خوب خود را به شما به صورت مجّانى، و بدون هيچ شرطى مى‌بخشم، شما هم دو من گندم نامرغوب را به من به صورت مجّانى و بلا عوض هبه مى‌كنيد. [1]

در اينجا شرط مهم اين است كه هر دو هبه مجّانى باشد وگرنه مشكل است. [2] روشن است كه اعطاء و هبه شخص دوم داعى و انگيزه است نه شرط، همان طور كه اگر شما به ديگرى وامى بدهيد به اين امّيد كه اگر روزى شما هم نياز داشتيد، ايشان به شما وام دهد، اشكالى ندارد. البتّه در صورتى كه شرط و شروطى در كار نباشد و اين در مورد افراد بيگانه از هم كمتر اتّفاق مى‌افتد.

4- «قرض»، چهارمين طريق حيله شرعى فرار از رباى معاملاتى است، بدين شكل كه در مثال فوق، شخص اوّل يك من گندم مرغوب‌

[1]. جواهر الكلام، جلد 23، صفحه 396 و ملحقات العروه، صفحه 50.

[2]. زيرا بعضى معتقدند رباى معاملاتى اختصاص به بيع ندارد؛ بلكه در تمام معاوضات جارى است. براى شرح بيشتر به جواهر الكلام، جلد 23، صفحه 337 مراجعه كنيد.