2. ابوحنيفه‌

ابو حنيفه نعمان بن ثابت بن زوطى تميمى، به سال 80 هجرى در كوفه تولّد يافت و به سال 150 هجرى در بغداد وفات يافت.

ابو حنيفه، برخى از صحابيان مانند انَس بن مالك را ملاقات كرده؛ امّا در اين كه آيا وى از صحابيان نقل روايت نيز كرده يا نه، بين علما اختلاف نظر وجود دارد.

وى بنيانگذار مكتب رأى و قياس و فقيه بزرگ عراق در زمان خويش و پيشواى حنفى مذهبان است.

ذهبى، وى را از حافظان حديث و ائمه جرح و تعديل نيز دانسته است؛ زيرا در كتاب تذكرة الحفّاظ خود به شرح حال وى پرداخته است. اين كتاب، به تصريح خود ذهبى در مقدّمه كتاب، شامل شرح حال رجال عادلى است كه حامل علم نبوى بوده‌اند و اجتهاد آنان در توثيق و تضعيف رجال، مقبول همگان بوده است.

ليكن برخى از ائمه جرح و تعديل، چون نسايى و ابن عدى، ابو حنيفه را به جهت بد حافظه بودنش تضعيف كرده‌اند، و برخى ديگر نيز وى را به خاطر عمل كردن به رأى و قياس، تضعيف كرده‌اند، تا آن جا كه وى را به ترك عمل كردن به احاديث نيز متّهم كرده‌اند. در مقابل اين گونه تضعيفات، از عدّه ديگرى از علماى جرح و تعديل، مدح فراوان و مناقب زيادى براى وى نقل شده است و جمع زيادى از متأخّران، در مقام پاسخگويى و دفع تضعيفات مزبور بر آمده‌اند و كتاب‌هاى زيادى در اين باره تأليف كرده‌اند كه نتيجه تمام اين كتاب‌ها در اين نكته خلاصه مى‌شود كه تمام تضعيفات مزبور، از روى حسادت‌ها و تعصّبات شخصى صادر شده‌اند و به هيچ وجه قابل اعتنا نيستند.[1]

[1]. براى اطّلاع بيشتر، ر. ك: به المجروحين من المحدّثين والضعفاء والمتروكين، ج 3، ص 61- 73؛ الضعفاء والمتروكين، النسائى، ص 233( ش 614)؛ الكامل فى ضعفاء الرجال، ج 8، ص 235- 246؛ تاريخ أسماء الثقات، ص 323- 333( ش 1411)؛ تاريخ بغداد، ج 13، ص 325- 426( ش 7297)؛ تذكرة الحفّاظ، ج 1، ص 168- 169( ش 163)؛ ميزان الاعتدال، ج 4، ص 265( ش 9092)؛ تهذيب التهذيب، ج 10، ص 449- 452( ش 817)؛ الرفع والتكميل، ص 19- 26 و 198- 200؛ علم رجال الحديث، ص 149- 151.