در اين روايت محمّد بن عمرو بن علقمه، از مشهوران به صدق و صيانت است، ليكن وى از اهل اتقان نبوده، به‌گونه‌اى كه حتى برخى وى را به جهت سوء حفظش تضعيف كرده‌اند و برخى ديگر، وى را به جهت صدق و جلالتش توثيق كرده‌اند. بنا بر اين، حديث وى از اين جهت، حسن (لذاته) است و زمانى كه به حديث وى، روايت شدن آن حديث از وجوه و طُرُق ديگرى ضميمه شود، به سبب اين ضميمه، سوء حفظ وى- كه از آن هراسان بوديم-، زايل مى‌گردد و اين نقص آسان، به سبب ضميمه مزبور، جبران مى‌شود. بنا بر اين، اسناد اين حديثْ درست شده و به درجه صحيح (لغيره) ملحق مى‌گردد.[1]

مبحث دوم: مراتب جرح‌

اين مراتب نيز نزد محدّثان- با وجود اتّفاق نسبى‌اى كه در آنها وجود دارد- يكسان نيست. مراتب جرح، نزد ابن ابى حاتم و علمايى كه از وى متابعت كرده‌اند (مانند: ابن صلاح و نووى) چهار مرتبه است و ايشان، مراتب را از ضعيف‌تر به ضعيف، مرتّب كرده‌اند. مراتب جرح نزد ذهبى و عراقى پنج مرتبه، و نزد ابن حجر و سخاوى شش مرتبه است. اين عدّه، ترتيب مراتب جرح را (مطابق رويه معمول)، از ضعيف آغاز كرده‌اند و به ضعيف‌ترين مرتبه پايان داده‌اند.

مراتب‌جرح با ترتيب سخاوى- كه كامل‌ترين مراتب است- به شرح ذيل است:

مرتبه اوّل، الفاظى كه بر جرح و اسباب آن، به نحو مبالغه‌اى دلالت دارند و صريح‌ترين آنها به صيغه افعَل است، مانند: «أكذب الناس»، «إليه المنتهى فى الوضع»، «هو ركن الكذب»، «معدن الكذب» و «منبع الكذب». اين مرتبه از الفاظ جرح را براى اوّلين بار، ابن حجر بدترين دانسته است‌[2] و شاگرد وى سخاوى نيز از

[1]. مقدمة ابن الصلاح، ص 35.

براى مطالعه بيشتر در زمينه مدّعاى ياد شده، ر. ك: نظرية نقد الرجال، ص 298- 309.

[2]. شرح النخبة، ص 133.