درآمد

«قل هل يستوي الّذين يعلمون والّذين لا يعلمون» [1] هيچ مكتبى مانند اسلام براى علم و معرفت ارزش قايل نيست و هيچ دينى مانند اسلام مردم را از خطر جهل تحذير نكرده است . اسلام علم را اساس همه ارزشها و جهل را ريشه همه مفاسد فردى و اجتماعى و انسان را در هر حركتى نيازمند شناخت مى داند و از او مى خواهد كه عقايد ، اخلاق و اعمالش مبناى علمى داشته باشد . اما كدام علم و كدام معرفت ؟ كدام علم معيار ارزش انسان است و موجب تكامل او ؟ چه دانشى به او سود مى رساند و راه او را در دنيا و آخرت هموار مى كند ؟ و آخر اينكه تشويقها و تأكيدهاى اسلام نسبت به علم ، ناظر به چيست ؟

مفهوم علم در متون اسلامى

بررسى موارد كاربرد واژه علم در متون اسلامى نشان مى دهد كه علم در اسلام دو مفهوم دارد : يكى را حقيقت و اصل علم مى ناميم و ديگرى را ظاهر و فرع آن . از نظر اسلام علم حقيقت و جوهرى دارد و ظاهر و پوسته اى . انواع علوم رسمى ـ اعم از اسلامى و غير اسلامى ـ پوسته علم محسوب مى شوند و حقيقت علم و معرفت چيز ديگرى است . آنجا كه گفته مى شود : «خدا و فرشتگان و دانشمندان گواهى مى