از جمله نتايجى كه بر اين تقسيم‌بندى مترتّب اند، آن كه: در باب اصحاب امام صادق عليه السلام، تكرار عناوين در «عناوين اوّليه»، به احتمال قوى، به جهت تعدّد مسمّاى آنها از ديدگاه شيخ طوسى رحمه الله بوده است، به خلاف تكرار عناوين در «عناوين اوّليه و ثانويه» كه در اين صورت، بيشتر، غفلت شيخ طوسى رحمه الله احتمال مى‌رود. اين، از آن روست كه در صورت اوّل، غفلت ابن عقده و غفلت شيخ طوسى، هر دو، و در صورت دوم، تنها غفلت شيخ طوسى رحمه الله احتمال مى‌رود.

پس، در صورت دوم، ميزان خطا كمتر است.

پاسخ به سؤال سوم‌

توضيح سؤال سوم: از جمله توثيقات عامّى كه مورد بحث رجاليان قرار گرفته‌اند، «وثاقت تمام اصحاب امام صادق عليه السلام در رجال الطوسى» است. اينك مى‌خواهيم بدانيم كه چنين توثيقى كه تمام اصحاب امام صادق عليه السلام را در بر مى‌گيرد، ثابت است يا ثابت نيست.

استدلال كسانى كه اين توثيق عام را پذيرفته‌اند، بر دو مقدّمه استوار است:

مقدّمه اوّل. عبارت‌هاى: شيخ مفيد در الإرشاد، طبرسى در إعلام الورى، ابن شهرآشوب مازندرانى در المناقب و عدّه‌اى ديگر[1]، بر اين مطلب دلالت دارند كه امام صادق عليه السلام چهار هزار راوى داشته كه همگى از ثقات بوده‌اند. برخى از اين افراد، معتقدند كه ابن عقده همه اين اشخاص را نام برده است.

مقدّمه دوم. تمام افرادى كه ابن عقده از آنان نام برده است، در رجال الطوسى ذكر شده‌اند و شيخ طوسى رحمه الله در باب اصحاب امام صادق عليه السلام، از مصدر ديگرى استفاده نكرده است.

امّا مقدّمه اوّل، بر اساس عبارات بزرگانى است كه پيش‌تر نيز از آنان سخن به ميان‌

[1]. چنان كه پيش‌تر اشاره شد( ر. ك: ص 308)