نگاشته شده‌اند كه شباهت‌هايى با الفهرست دارند؛ ولى آنها نيز در مقام اعتبار، به پاى اين كتاب نمى‌رسند.

شايان ذكر است كه الفهرست ابن نديم، از جهات بسيارى با الفهرست شيخ طوسى قابل مقايسه است؛ ليكن وجه تفاوت اين دو كتاب نيز روشن است: در الفهرست ابن نديم، منابع تأليف‌شده، بر اساس علوم مختلف، معرّفى شده‌اند، حال آن كه در الفهرست شيخ طوسى، نام مؤلّفان، نظام اصلى كتاب را تشكيل مى‌دهد، همچنان كه اسناد به كتاب‌ها نيز در آن ذكر شده است؛ ولى اين تقيّد در كتاب ابن نديم وجود ندارد.

گفتار پنجم: كتاب‌هاى نگاشته‌شده بر محور «الفهرست»

از آن جا كه الفهرست، از قديمى‌ترين منابع كتاب‌شناسى و رجال شيعه است، برخى عالمان، به ترتيب، تلخيص، شرح و يا تكميل اين كتاب اقدام كرده‌اند كه هر دسته را جداگانه معرّفى مى‌نماييم:

الف. ترتيب‌

1. ترتيب‌ الفهرست (تأليف شيخ عناية اللَّه قُهپايى).

نخستين ترتيب الفهرست را به قُهپايى (م 1116 ق) نسبت داده‌اند. او نام‌هاى موجود در كتاب را به ترتيب الفبايى در تمام حروف آنها، تنظيم كرد و پس از آن، كتاب الفهرست را با ترتيب كتاب‌هاى رجالى ديگر در آميخت و مجمع الرجال را فراهم آورد.

2. ترتيب‌ الفهرست (تأليف شيخ على بن عبد اللَّه اصبعى بحرانى (م 1127 ق)).[1]

ب. تلخيص‌

تلخيص الفهرست (تأليف شيخ نجم الدين ابو القاسم جعفر بن حسين بن يحيى، معروف به محقّق حلّى).

[1]. الذريعة، ج 4، ص 66