قرن سيزدهم‌

66. ارجوزة فى الرجال‌، از سيّد احمد بن محمّد بن على حسنى حسينى بغدادى (عطّار بغدادى) (1125- 1215 ق). اين كتاب با اين بيت، پايان مى‌يابد:

اين اثر به چاپ رسيده است. مؤلّف، شرحى نيز بر ابيات مجمل ارجوزه‌اش نگاشته است كه در الذريعة از آن ياد شده است.[1]

67. رجال السيّد احمد، از سيّد احمد بن محمّد بن على حسنى حسينى بغدادى.[2]

68. منتهى المقال فى أحوال الرجال‌، از ابو على محمّد بن اسماعيل حائرى (1159- 1216 ق). مؤلّف، در مورد هر شخص، ابتدا، كلام ميرزا محمّد استرآبادى در منهج المقال را مى‌آورد. سپس، آنچه وحيد بهبهانى در تعليقه خود بر الرجال الكبير (منهج المقال) بيان كرده، ذكر مى‌كند. آن گاه، سخن ديگران، از جمله المشتركات كاظمى را مى‌آورد. در واقع، انگيزه اصلى وى، تلخيص الرجال الكبير، با حذف مجهول‌ها و تلفيق با ديگر گفته‌ها بوده است؛ چه، وى مى‌گويد مردم، از كتاب‌هاى مفصّل، روى‌گردان‌اند. بر اين اساس، از ذكر برخى از راويان، به گمان اين كه مجهول‌اند و ذكر آنها فايده‌اى ندارد، خوددارى مى‌كند.[3]

از اين رو، دانشمندان ديگر به تكميل آن پرداخته و يا بر آن، حاشيه نوشته‌اند كه برخى از آنها در همين بند، ذكر خواهد شد.

منابع منتهى المقال، علاوه بر منهج المقال، تعليقات وحيد و مشتركات كاظمى، عبارت‌اند از: رجال الكشى، رجال النجاشى، الفهرست و الرجال طوسى، رجال ابن داوود، المناقب ابن شهر آشوب، الفهرست على بن عبيد اللَّه بن بابويه، مجمع الرجال ملّا

[1]. موسوعة طبقات الفقهاء، ج 13، ص 103؛ الذريعة، ج 1، ص 473( ش 2356) و ج 6، ص 14( ش 38).

[2]. الذريعة، ج 10، ص 95( ش 186).

[3]. رك: منتهى المقال فى أحوال الرجال، ص 5- 6( ديباچه).