بوده است و لذا در تفسير اين سخن خداوند متعال : «هَلْ أَتَى عَلَى الْاءِنسَـنِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْـئا مَّذْكُورًا؛ [1] آيا انسان را آن هنگام از روزگار [ به ياد ]مى آيد كه چيزى در خور ياد نبود ؟» ، از امام باقر عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد : كانَ مَذكورا فِي العِلمِ و لَم يَكُن مَذكورا فِى الخَلقِ . [2] در علم [ خدا] ياد شده بود ؛ ولى در ميان آفريده ها قابل ياد نبود . اين سخن، نشان مى دهد كه انسان، پيش از وجود خارجى در علم خداوند، موجود و به صورت وجود علمى ، براى خداى متعال ، معلوم بوده و در پى اراده او از عالَم علم به عالَم عين ، منتقل شده و وجود خارجى يافته است . همچنين ، آيات ميثاق [3] دلالت بر وجود انسان قبل از نشئه دنيا دارند ؛ بلكه آيه «وَ إِن مِّن شَىْ ءٍ إِلَا عِندَنَا خَزَالـءِنُهُ وَ مَا نُنَزِّلُهُ إِلَا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ؛ [4] هيچ چيزى نيست ، مگر اين كه مخازن آن ، در نزد ماست و فقط آن را به اندازه ، فرو مى فرستيم» ، مشعر بدين معناست كه همه موجودات دنيوى ، پيش از نشئه دنيا از نوعى وجود ، برخوردار بوده اند .

4 . آفرينش مُلكى انسان

پيش از اين در تعريف انسان ، اشاره كرديم كه انسان ، موجودى است دو بُعدى و مركّب از جسم و روح الهى ، يا تركيبى است از عقل و صورت ، يا عقل و شهوت ، و يا عالم بالا و عالم پايين .