نتيجه نقل معنا

پذيرش شيوه نقل معنا، نتيجه مي‌دهد كه برخي از بخش‌هاي غير مشترک چند حديثِ ناظر به هم، ممکن است بازگردانِ سخن امام به وسيله راوي باشد، نه عين سخن امام. از اين رو، نمى توان به سادگي، همه گزارش‌ها را دقيق دانست و تمام جزئيات و ريزه كارى ‌هاي متن را پيش از جست ‌و جو، معتبر خواند. بي‌توجهي به اين نكته، گاه ما را در بندِ الفاظ و واژه ها گرفتار مى كند و به فهم ما از مقصود و مراد امامان آسيب مى رساند؛ اما اگر از وقوع اين مسئله در نقل روايات، آگاه باشيم، برخورد ما با متون حديث، تغيير مى يابد و ناچار مي‌شويم براى رسيدن به عين حقيقت نقل‌شده در گزارش‌هاي متفاوت، به جست و جوى متون مشابه، هم مضمون و ناظر به هم بر آييم و به يک گزارش و متن، بسنده نکنيم. اين، بدان معنا نيست که همه گزارش‌ها را نادقيق يا بي‌اعتبار بدانيم؛ زيرا ممکن است برخي ـ و دستِ‌کم، يکي ـ از روايت‌ها، اصل الفاظ را به صورت دقيق نقل کرده باشد. بر اين پايه، بايد ميان تفاوت و تعارض نقل‌ها، فرق نهاد. اين فرق، بدين معنا است كه همه نقل‌هاى هم مضمون، در صورت متعارض نبودن با يكديگر، معتبر مى مانند و لازم نيست تنها بخشِ تكرارشده و قدرِ مشترک آنها را معتبر و حجّت دانست و بخش‌هاى تكرارنشده و ويژه هر نقل را لزوماً نادرست دانست و آنها را كنار افکند؛ زيرا فرض، اين است كه راوى، تغييرى در معناى آن نداده و گزينش واژه‌ها براي همان معنا بوده و عبارت جديد را با توجه به متن و در راستاي انتقال دقيق معنا، ساخته و پرداخته است. [1] گفتني است كه هرچند شيوه معمول راويان چنين بوده، تخطّى از اين شيوه را انكار نمى كنيم. ممکن است راوى به پندارِ خود، همه مضمون حديث را به درستى و بدون تغيير معنايي، در قالبي جديد ريخته و نقل كرده باشد؛ اما در واقع چنين نباشد و او خطا کرده باشد. با اين حال، اين احتمال خطا، به وسيله اصول