شمار دوازده شيخ اجازه معروف است.[1] در مصادر، تنها يك زمينه رجال به كشّى نسبت داده شده است. اين كتاب با عنوان‌هاى «كتاب الرجال‌»،[2] «معرفة الرجال»[3] و «معرفة الناقلين عن الأئمة الصادقين عليهم السلام»[4] ذكر شده است. رجال‌ كشّى در اختيار نجاشى و شيخ طوسى بوده و آنان در تأليف دو كتاب‌ رجال‌ و فهرست‌، از آن استفاده كرده‌اند.[5] شيخ طوسى گزيده اين كتاب را در واپسين سال‌هاى عمر، در سال 456 ق، بر شاگردان خود املا كرد.[6] اين گزيده با عنوان‌ إختيار الرجال‌ به ثبت رسيده است.[7] از سده پنجم به بعد، كتاب‌ الرجال‌ كشّى ناياب شد و تنها إختيار الرجال‌ باقى ماند.[8]

17 و 18. ابنا بسطام (م نيمه اوّل سده چهارم)

حسين بن بسطام و برادرش عبد اللَّه بن بسطام، مكنّا به ابو عتاب و هر دو معروف به ابنا بسطام؛ محدّث. از جزئيات زندگى اين دو برادر، گزارشى در دست نيست. به قرينه آن‌كه ابن عيّاش جوهرى (م 401 ق) با دو واسطه، از آن دو نقل كرده،[9] مى‌توان سال وفات آنها را نيمه نخست سده چهارم حدس زد. آنها اهل نيشابور بودند و در مصادر، به نيشابورى شهرت دارند.[10] ابنا بسطام از نيشابور به قزوين رفتند و در آن جا ساكن شدند.[11] اين دو برادر توثيق نشده‌اند؛ بسطام بن شاپور زيّات مكنّا به‌

[1]. خاتمة مستدرك الوسائل، ج 3، ص 285.

[2]. رجال النجاشى، ص 372؛ الفهرست، طوسى، ص 217.

[3]. الفهرست، طوسى، ص 81.

[4]. معالم العلماء، ص 101.

[5]. رجال النجاشى، ص 21، 34، 36، 38.

[6]. فرج المهموم، ص 130.

[7]. الفهرست، طوسى، ص 242؛ معالم العلماء، ص 150.

[8]. خاتمة مستدرك الوسائل، ج 3، ص 285؛ معجم رجال الحديث، ج 1، ص 43 و 95؛ كلّيات فى علم الرجال، ص 59.

[9]. رجال النجاشى، ص 39.

[10]. همان، ص 218؛ نقد الرجال، ج 2، ص 80.

[11]. طبّ الأئمة عليهم السلام، ص 15.