رواية الحديث، تلاش‌هاى زنان در زمينه روايت در قرن هشتم را به قلم آورده است.

دكتر ناجيه عبداللَّه ابراهيم، تلاش‌هاى علمى زنانِ قرن‌هاى پنجم و ششم در بغداد را با تأليف كتابى برشمرده است.[1]

زينب، دختر محمد بن عثمان دمشقى، جلسه درسى داشت كه بيش از پنجاه نفر در آن شركت مى‌جستند و ابن‌حجرعسقلانى از آن‌جمله بود.[2]

ابن‌عساكر نزدبيش‌ازهفتاد زن درس خوانده است. سخاوى، نويسنده الضوء اللامع، از پنجاه زن درس آموخت.[3]

تنها در كشور ايران، در فاصله سال‌هاى 1300 تا 1374، بانوان، 3847 جلد كتاب ترجمه و تأليف كرده‌اند.[4]

آيا اين واقعيت‌ها نمى‌تواند برخى از نصوص و متون را زير سؤال بَرد؟ البته اين تنها گوشه‌اى از تاريخ زنان مسلمان در حوزه علوم دينى بود؛ وگرنه تلاش زنان مسلمان در حوزه ادبيات و هنر، از شماره بيرون است.

10. استفاده از دانش و تجربه بشرى‌

استفاده از دستاوردهاى تجربى بشر، آن‌گاه كه به گونه‌اى از اتقان رسيده باشند، در فهم برخى از متون (نصوص) دينى مؤثر است. در مَثَل، روايت‌هايى كه ميزان غريزه جنسى زن و مرد را بيان مى‌كند يا بر تفاوت حيا در آنان تأكيد دارد، يا برخى خُلق و خوهاى زنان را برمى‌شمرد، امروزه مى‌تواند در پرتو دستاوردهاى دانش‌هاى روان‌شناسى، تعليم و تربيت و مردم‌شناسى، بهتر نقد و بررسى و فهميده شود. از همين دست است توانمندى‌هاى تدبيرى زنان و ميزان عاطفه و تعقل آنان. با تكيه بر

[1]. ناجيه عبداللَّه ابراهيم، الجهود العلمية للمرأة خلال القرنين الخامس والسادس الهجريين.

[2]. رسالة الاسلام، سال سوم، شماره 1، ص 82.

[3]. همان‌جا.

[4]. ر. ك: مجله گفت‌وگو، شماره 9، ص 134؛ كتابنامه زن: فهرست كتاب‌هاى تأليف و ترجمه‌شده توسط بانوان( 1374- 1358)؛ فرخ زادى، مجيد، كتاب‌شناسى آثار مذهبى زنان ايرانى.