نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 913
استفهام تقريري
استفهام تقريري
(پرسش به قصد
گرفتن اقرار و اعتراف از مخاطب)
تقرير يعنى کسى
را به اقرار واداشتن. «استفهام تقريرى»
-از اقسام استفهام مجازى- براى واداشتن مخاطب به اقرار و اعتراف به حقى است که نزد
خودش آشکار است و به علتى از اقرار به آن طفره مىرود.
کلام، در استفهام تقريرى برخلاف انکاري، مثبت
است؛ به همين دليل، جمله ايجابيه به آن عطف مىشود؛ مانند:((أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى وَوَجَدَكَ ضَالًّا
فَهَدَى) ؛ )مگر نه تو را يتيم يافت پس پناه داد؛ و تو را سرگشته يافت پس هدايت
كرد (ضحى// 6 - 7) .
همچنين استفهام تقريرى نيز بر جمله ايجابى عطف
مىشود؛ مانند:((... أَكَذَّبْتُم بِآيَاتِى
وَلَمْ تُحِيطُوا بِهَا عِلْمًا...) ؛ آيا نشانههاى مرا به دروغ گرفتيد و حال
آنكه از نظر علم بدانها احاطه نداشتيد (نمل// 84) ؛ البته اين مطلب بنا بر تقرير
جرجانى است که اين آيه را از قبيل آيه)(وَجَحَدُوا
بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ...)(نمل// 14) دانسته است.
استفهام تقريرى در اصل همان استفهام انکارى است،
و انکار يعنى نفى، و نفى نفى، اثبات ميشود؛ بنا براين، استفهام تقريرى، مفهومى مثبت
را افاده مينمايد؛ مانند:((أَلَيْسَ اللَّهُ
بِكَافٍ عَبْدَهُ...))(زمر// 36) ؛((... أَلَسْتَ بِرَبِّكُمْ...))(اعراف// 172) و((... أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ
شَيْءٍ قَدِيرٌ))(بقره// 106) .
[1]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه (331-338)
[2]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 269
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 913