نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 787
اسامي سوره توبه
اسامي سوره توبه
(اسامى ذکر شده براى سوره توبه)
سوره توبه نامهاى ديگرى نيز دارد که
عبارتند از:
1. بَحوث: «بحوث» بر وزن «فعول» صيغه مبالغه از ماده «بحث» و به معناى کاوش و تحقيق
است. از آنجا که سوره توبه درباره نفاق انسانهاى دوچهره سخن گفته و در آن، نفاق منافقان
برملا و ظاهر شده، «بحوث» نام گرفته است.
2. برائت: سوره توبه با واژه «برائت» آغاز شده و حکم برائت و بيزارى از
مشرکان و قطع رابطه و لغو تمام پيمانها با آنان را با قاطعيت صادر کرده است و در آيه
اول نيز بر اين موضوع تأکيد دارد((بَرَاءةٌ
مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ)…)(و در آيه
سوم مىفرمايد:)(… أَنَّ اللّهَ بَرِيءٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ…) ؛ از اين رو، به سوره «برائت» نامگذارى شده است.
3. حافره: «حافره» از ريشه «حفر» به معناى کندن و کاويدن و اطلاع يافتن
از کار کسى، گرفته شده است. از آنجا که اين سوره از اسرار منافقان پرده برداشته و
از طرفى به سبب وجود آياتى چون آيه 77 و 110 که دلهاى آنان را کند و درهم کوبيد و
آثار نفاق را در آن باقى گذاشت، سوره «حافره» نام گرفت.
3. سيف.
4. عذاب: خداوند در اين سوره مىفرمايد:((وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ
وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُواْ عَلَى النِّفَاقِ لاَ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ
سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ) ؛ )و برخى
از باديهنشينانى كه پيرامون شما هستند منافقند و از ساكنان مدينه [نيز عدهاى] بر
نفاق خو گرفتهاند تو آنان را نمىشناسى ما آنان را مىشناسيم به زودى آنان را دو بار
عذاب مىكنيم سپس به عذابى بزرگ بازگردانيده مىشوند (توبه// 101) . به دليل
وعده عذاب در اين آيه براى منافقان، سوره توبه به «سوره عذاب» نامگذارى شده است.
5. فاضحه: فاضحه به معناى افشاگر و رسوا کننده است. چون چند آيه از سوره
توبه با لحن شديدى در توبيخ منافقان نازل شده، پرده از چهره نفاق آنان برداشته و آنان
را رسوا کرده، اين سوره به «فاضحه» نيز شهرت يافته است.
6. مبعثره: «مبعثره» اسم فاعل از ريشه «بعثره» است که يکى از معانى آن
در لغت، آشکار ساختن است. سوره توبه اسرار نهانى و نقشههاى خائنانه منافقان را فاش
و آشکار و موجبات رسوايى آنان را فراهم کرده است؛ لذا آن را «مبعثره» نيز گفتهاند.
7. مثيره: چون در سوره توبه، اسرار نهانى و معايب نفسانى منافقان آشکار
شده، «مثيره» يعنى انتقام گيرنده نيز نام گرفته است.
8. مخزيه: واژه «مخزيه» از ماده «خزى» به معناى خوار و ذليل کننده است.
علت نام گذارى سوره توبه به مخزيه اين است که با افشا و رسوا کردن منافقان و اعلان
برائت از مشرکان، آنان را خوار و ذليل کرده است.
9. مدمدمه.
10. مشرده.
11. مُشَقْشِقَه: گرچه برخى سوره توبه را «مشقشقه» نيز ناميدهاند، اما
اين نامگذارى صحيح نيست؛ زيرا در منابع اصيل و دستاول از اين اسم خبرى نيست. گويا
اين اصطلاح، تصحيف واژه «مقشقشه» باشد که در منابع اوليه آمده است.
12. مُقَشْقِشِه: «مقشقشه» از ماده «قشقشه» و به معناى شفا دادن از بيمارى
است. سوره توبه، قلب مؤمن، قارى و عمل کننده به اين سوره را از بيمارى نفاق شفا مىبخشد؛
لذا برخى آن را «مقشقشه» نيز نام نهادهاند. «مقشقشه» نامى است مشترک ميان چهار سوره
توبه، کافرون، فلق و ناس.
13. مُنَقَّره: «منقره» اسم فاعل از ماده «نقر» به معناى بيان نادرستىها
و کاستىهاى ديگران است. چون در سوره توبه اسرار نهانى و عيوب نفسانى منافقان و مشرکان
ظاهر شده است، به آن «منقره» نيز گفتهاند.
14. منَکَّلة.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 269
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (192-194)
[3]سخاوي ، علي بن محمد ، 558-643ق.;جمال
القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه (179-180)
[4]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 227
[5]قرطبي ، محمد بن احمد ، 578 - 671ق.;الجامع
لاحكام القرآن;جلد8;صفحه 68
[6]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
584
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 787