نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4715
نسخ لفظ
نسخ تلاوت
(نسخ لفظ)
(ادعاى اسقاط آيه قرآنى با بقاى مضمون
آن)
به گمان قائلان به نسخ تلاوت، آيه يا
آياتى در قرآن کريم بوده که تلاوت مىشده و مشتمل بر حکمى تشريعى بوده است ولى بعداً
از قرآن ساقط و فراموش شده، ولى حکم آن منسوخ نشده و براى هميشه باقى است.
آنان براى اثبات سخن خود به آيه جعلى
رجم استناد کردهاند که از عمر بن خطاب و اُبَيّ بن کعب نقل شده است که گفتهاند: «کان فيما أنزل من القرآن، الشيخ و الشيخة إذا زنيا فارجموهما البتة؛ اگر
پيرمرد و پيرزن زنا کردند، حتماً آن دو را رجم کنيد». ميگويند اين آيه در قرآن بوده
و بعداً حذف شده است؛ ولى حکم آن باقى است.
علماى اماميه بر بطلان اين نوع نسخ اتفاقنظر دارند؛ زيرا:
1. قائلان به اين نسخ، به اخبار آحاد تمسک جستهاند؛ در حالى که سند اين
اخبار، صحيح نيست؛
2. اخبار آحاد افاده ظن مىکنند؛ و نسخ آيه محکم با ظن، روا نيست؛
3. با مصلحت نزول آيات منافات دارد؛
4. قبول اين نوع نسخ، در حکم قبول تحريف قرآن است.
صاحب البيان فى تفسير القرآن در اين باره مىنويسد: قول به نسخ تلاوت،
همان قول به تحريف و اسقاط قرآن است… و مسلمانان بر اين نکته
اجماع دارند که نسخ، به خبر واحد ثابت نمىشود؛ زيرا امور مهمى که معمولاً بين همه
مردم شايع مىشود و خبر آن در همه جا انتشار مىيابد، به خبر واحد ثابت نمىشود؛ لذا
اگر همگان درباره چنين امورى، بىاطلاع باشند و تنها خبر واحدى درباره آن باشد، اثبات
آن به خبر واحد معقول نيست و همين که بعضى چنين خبرى را نقل کرده و برخى نقل نکردهاند،
دليل بر کذب راوى يا اشتباه و خطاى او است. بنابراين، چگونه با خبر واحد مىتوان ثابت
کرد آيه رجم، جزء قرآن بوده و نسخ شده است؟ !
بعضى از علماى اهلسنّت نيز اين نوع نسخ را قبول ندارند؛ مثلاً سيوطى از
کتاب الانتصارِ قاضى ابوبکر باقلانى از عدهاى نقل مىکند که اين نوع نسخ را انکار
کردهاند؛ غزالى در المستصفى از گروهى نقل مىکند که اساساً نسخ تلاوت ممتنع است؛ عدهاى
از معتزله و ابومسلم و امثال او نسخ تلاوت را انکار کردهاند؛ دکتر صبحى صالح، ادعاى
نسخ تلاوت را عملى جسارتآميز مىداند. از نسخ تلاوت به «رفع تلاوت»، «نسخ خط»، «نسخ
رسم» و «نسخ لفظ» نيز تعبير شده است.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 35
[2]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد
فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 279
[3]خويي ، ابوالقاسم ، 1278 - 1371;البيان
فى تفسيرالقرآن;صفحه 224
[4]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 85
[5]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه (123-124)
[6]عاملي ، جعفر مرتضي ، 1944 -;حقايقى مهم
پيرامون قرآن كريم;صفحه 245
[7]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;صفحه 233
[8]عريض ،علي حسن;فتح المنان فى نسخ القرآن;صفحه
224
[9]طوسي ، محمد بن حسن ، 385 - 460ق.;التبيان
فى تفسير القرآن;جلد1;صفحه 13
[10]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد2;صفحه
601
[11]فاضل لنكراني ، محمد ، 1309 -1386.;مدخل
التفسير;صفحه 193
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4715