نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4556
مقابله (ادبيات)
مقابله (ادبيات)
(ذکر دو يا چند معناى هماهنگ، و در پى
آوردن معانى مقابل آنها)
«مقابله» از انواع اسلوب بديعى قرآن و آن جايى است که دو يا چند معناى
هماهنگ با يکديگر آورده سپس به ترتيب، معانى مقابل آنها ذکر شود؛ مانند:((فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى)وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى(فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى)وَأَمَّا مَن بَخِلَ وَاسْتَغْنَى(وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى)فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى) ؛ «حال اگر کسى (مالي)
بخشيد و پروا و پرهيز ورزيد و (وعده) بهشت را استوار داشت، زود است که راهش را به سوى
خير و آسانى هموار کنيم. و اما کسى که دريغ ورزيد و بىنيازى کرد و بهشت را دروغ انگاشت،
زود است که راهش را به سوى دشوارى هموار کنيم». (ليل// 5 - 10) .
برخى مقابله را از انواع طباق شمرده و تفاوت آن دو را در اين دانستهاند
که طباق فقط با اضداد پديد مىآيد ولى مقابله اعم از اضداد و غير آن است، و نيز طباق
غالباً بين دو ضدّ مطرح مىشود ولى مقابله، ميان بيش از دو ضدّ است.
بعضى نيز مقابله را به سه نوع «مقابله نظيري»، «مقابله خلافي» و «مقابله
نقيضي» تقسيم کردهاند.
توضيح هر يک از اين واژهها را در مدخلهاى مربوط بيابيد.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 327
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 458
[3]باقلاني ، محمد بن طيب ، 338 - 403ق.;اعجازالقرآن;صفحه
87
[4]بستاني ، بطرس ، 1898 - 1969;محيط المحيط
قاموس مطول للغة العربية;صفحه 714
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4556