نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4357
مشاكلت
مشاكلت
(ذکر شيء به لفظ غير مقرّر آن، به سبب
مجاورت و به قصد يکنواختگويى)
«مشاکله» (همشگلگويى) از صنايع بديعى و ادبى به کار رفته در قرآن است.
اين صنعت در همه زبانهاى طبيعى بشرى کاربرد دارد؛ بهطور مثال اگر کسى از شما بپرسد
«کجاى شما درد مىکند؟ » و شما در پاسخ او بگوييد «من فقط جيبم و کيفم درد مىکند»
مرادتان اين است که مشکل يا بيمارى جسمى نداريد؛ ولى مشکل و ضعف مالى داريد. بهکار
بردن درد طبق کاربرد اوليه آن درباره جيب و کيف، يکنواختگويى يا مشاکله است. برخى
از صاحبنظران، مشاکله را چنين تعريف کردهاند: ذکر شىء به لفظى غير از لفظ مقرّر براى
آن، به سبب مجاورت آن لفظ.
کندگر بر تو ظلم از کين بد انديش { تو هم آن ظلم کن بر وى مينديش
ظلم در مصرع دوم به معناى جزا و پاداش عمل بد است که به مناسبت مجاورت
با ظلم اول، به اين لفظ تعبير شده است.
در اين آيه، حضرت عيسى (ع) به خداوند مىگويد تو مىدانى در نفس من چيست؛
ولى من نمىدانم در نفس تو چيست. خداوند داراى نفس، دل، ذهن، ضمير و مانند آنها نيست؛
ولى چون ابتدا از آن سخن گفته شده، در ادامه هم از آن سخن گفته است.
اين شيوه و صنعت که از محسّنات معنويه است و در قرآن فراوان يافت مىشود
- از جمله درباره استهزا، مکر، نسيان و خدعه که به خدا نسبت داده مىشود - همه از باب
مشاکله است.