نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 387
آيه خير البريّه
آيه خير البريّه
(آيه 7 بيّنه، در باره بهترين مخلوقات
خداوند، نازل شده در شأن علي (ع) )
به آيه 7 سوره بيّنه «آيه خير البريّة» گفته ميشود:(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ)
؛ « (اما) كسانى كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند بهترين مخلوقات (خدا) هستند».
تعبير «أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ
الْبَرِيَّةِ» به خوبى نشان مىدهد كه انسانهاى مؤمن و صالح العمل حتى از فرشتگان برتر
و بالاترند، چرا كه آيه مطلق است، و هيچ استثنايى در آن نيست، آيات ديگر قرآن نيز گواه
بر اين معنى مىباشد، مانند آيات سجود فرشتگان بر آدم، و آيه((و لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ))(اسراء//70) .
در روايات فراوانى كه از طرق اهل سنت و منابع معروف آنها، و همچنين در
منابع معروف شيعه نقل شده، اين آيه به على (ع) و پيروان او تفسير شده است. حاكم حسكانى
نيشابورى كه از دانشمندان معروف اهل سنت در قرن پنجم هجرى است اين روايات را در كتاب
معروفش شواهد التنزيل با اسناد مختلف نقل مىكند، و تعداد آن بيش از بيست روايت است
كه به عنوان نمونه چند روايت را از نظر مىگذارنيم:
1. ابن عباس مىگويد: هنگامى كه اين آيه نازل شد پيغمبر اكرم (ص) به على
(ع) فرمود: «منظور از اين آيه تو و شيعيانت هستيد كه در روز قيامت وارد عرصه محشر مىشويد
در حالى كه هم شما از خدا راضى و هم خدا از شما راضى است و دشمنت خشمگين وارد محشر
مىشود و به زور به جهنم مىرود».
2. در حديث ديگرى از ابو برزه آمده است كه وقتى پيغمبر اكرم (ص) اين آيه
را قرائت كرد، فرمود: «هم انت و شيعتك يا على، و ميعاد ما بينى و بينك الحوض»؛ آنها
تو و شيعيانت هستيد، اى على! و وعده من و شما كنار حوض كوثر است.
3. در حديث ديگرى از جابر بن عبد اللَّه انصارى آمده است كه ما خدمت پيغمبر
اكرم (ص) كنار خانه خدا نشسته بوديم على (ع) به سوى ما آمد، هنگامى كه چشم پيامبر
(ص) به او افتاد فرمود: برادرم به سراغ شما مىآيد. سپس رو به كعبه كرد و فرمود: به
خداى اين كعبه قسم كه اين مرد و شيعيانش در قيامت رستگارانند. سپس رو به سوى ما كرد
و افزود: به خدا سوگند او قبل از همه شما به خدا ايمان آورد، و قيام او به فرمان خدا
بيش از همه شما است، وفايش به عهد الهى از همه بيشتر، و قضاوتش به حكم اللَّه افزونتر،
و مساواتش در تقسيم (بيت المال) از همه زيادتر، عدالتش در باره رعيت از همه فزونتر،
و مقامش نزد خداوند از همه بالاتر است. جابر مىگويد: در اينجا خداوند آيه «إِنَّ الَّذِينَ
آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» را نازل فرمود
و از آن به بعد هنگامى كه على (ع) مىآمد ياران محمد (ص) مىگفتند: بهترين مخلوق خدا
بعد از رسول اللَّه آمد.
نزول اين آيه در كنار خانه كعبه منافات با مدنى بودن سوره ندارد، زيرا
ممكن است از قبيل نزول مجدد، و يا تطبيق بوده باشد، بعلاوه بعيد نيست كه نزول اين آيات
در سفرهايى كه پيغمبر اكرم ص از مدينه به مكه آمده است واقع شده باشد، به خصوص اينكه
راوى روايت، جابر بن عبد اللَّه انصارى است كه در مدينه به حضرت ملحق شد، و اطلاق مدنى
بر اينگونه آيات بعيد نيست.
بعضى از اين احاديث را ابن حجر در كتاب الصواعق آورده و بعضى را محمد شبلنجى
در نور الأبصار. جلال الدين سيوطى در الدر المنثور نيز قسمت عمده روايت اخير را از
ابن عساكر از جابر بن عبد اللَّه نقل كرده است.
4. در الدرّ المنثور از ابن عباس آمده است كه وقتى اين آيه نازل شد پيغمبر
اكرم (ص) به على (ع) فرمود: «آن تو و شيعيان تو در قيامت مىباشيد كه هم شما از خدا
خشنود هستيد و هم خدا از شما خشنود». نامبرده در حديث ديگرى از ابن مردويه از على
(ع) نقل مىكند كه پيغمبر اكرم (ص) به من فرمود: «آيا اين سخن خدا نشنيدهاى كه مىفرمايد:
كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند بهترين مخلوقاتند؟ اين تو و شيعيان
تو هستيد، و وعدهگاه من و شما كنار حوض كوثر است، هنگامى كه من براى حساب امتها مىآيم
و شما دعوت مىشويد در حالى كه پيشانى سفيد و شناخته شدهايد».
بسيارى ديگر از دانشمندان اهل سنت نيز
همين مضمون را در كتب خود نقل كردهاند از جمله: خطيب خوارزمى در مناقب و ابو نعيم
اصفهانى در كفاية الخصام و علامه طبرى در تفسير معروفش و ابن صباغ مالكى در الفصول
المهمّة و علامه شوكانى در فتح الغدير و شيخ سليمان قندوزى در ينابيع المودة و آلوسى
در روح المعانى ذيل آيات مورد بحث و جمعى ديگر.
از اين روايات به خوبى اين حقيقت آشكار
مىشود كه واژه «شيعه» از همان عصر رسول خدا (ص) به وسيله
آن حضرت در ميان مسلمين نشر شد، و اشاره به پيروان خاص امير مؤمنان على (ع) است، و
اين ادعا که تعبير «شيعه» قرنها بعد به وجود آمده پنداري باطل است.
[1]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد27;صفحه
206
[2]طبرسي ، فضل بن حسن ، 468 - 548ق;مجمع
البيان فى تفسيرالقرآن;جلد10;صفحه 795
[3]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الدر المنثور في التفسير بالماثور;جلد6;صفحه 379
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 387