نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3780
قسم به اوصاف ملائكه
قسم به فرشتگان
(قسم به اوصاف ملائكه)
(يکى از موارد قسم در قرآن)
در آغاز سورههاى صافات، مرسلات، نازعات
و ذاريات به ملائکه، همراه با ذکر صفات آنها سوگند ياد شده است:
1.(وَالصَّافَّاتِ صَفًّا(فَالزَّاجِرَاتِ
زَجْرًا)فَالتَّالِيَاتِ ذِكْرًا(إِنَّ إِلَهَكُمْ لَوَاحِدٌ) ؛ )«سوگند به فرشتگان صف در صف، و به بازدارندگان (از معاصى) ، و به خوانندگان
ذکر (قرآن و کتابهاى آسمانى) ، که خداى شما يگانه است» (صافات// 1 - 4) .
در تفسير اين آيات بين مفسران اختلاف است. قول مشهور آن است که مقصود،
آن دسته از فرشتگانند که به فرمان خدا صفآرايى کرده، از مداخله شيطان در امر وحى مانع
مىشدند و وحى را بر پيامبر مىخواندند.
2.((وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفًا)فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفًا(وَالنَّاشِرَاتِ نَشْرًا)فَالْفَارِقَاتِ فَرْقًا(فَالْمُلْقِيَاتِ ذِكْرًا)عُذْرًا أَوْ نُذْرًا(إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ) ؛ «سوگند به فرشتگانى
که از پى هم فرستاده شدند؛ سوگند به فرشتگانى که به سرعت تندباد به انجام حکم حق مىشتابند؛
سوگند به آنها که وحى حق الهى را نيکو پخش مىکنند؛ سوگند به آنان که ذکر را القا
مىکنند تا عذر و حجت براى نيکان، و بيم و تهديد براى بدکاران شود، آنچه به شما وعده
دادهاند، حق است» (مرسلات // 1 - 7) . چهار نظريه درباره آيات فوق اظهار شده است:
)
الف) مقصود بادها است؛
ب) پيامبرانند که اين وظايف را انجام مىدهند؛
ج) فرشتگانند که از جانب خداوند مأموريت انجام اين کارها را دارند؛
د) فرشتگان وحى.
3.((وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا)وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا(وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا)فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا(فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا) ؛ «سوگند به فرشتگانى
که در گرفتن جان (کافران) به سختى کوشند؛ سوگند به فرشتگانى که جان (مؤمنان) را به
نرمى گيرند؛ سوگند به فرشتگانى که شناکنان هبوط کنند و سوگند به فرشتگان پيشتاز و به
فرشتگانى که کار سازند» (نازعات// 1 - 5) . )
درباره آيات فوق چهار تفسير بيان شده است:
الف) مجاهدان؛
ب) ارواح نيکان و پاکان؛
ج) ستارگان؛
د) فرشتگان.
بيشتر مفسران نظريه چهارم را برگزيدهاند؛ از جمله علامه طباطبايى (ره)
مىگويد: اين صفات قابليت انطباق با فرشتگان را دارد و اين آيات شباهت زيادى با آيات
آغاز سوره صافات و مرسلات دارند؛ با اين تفاوت که آن دو سوره فقط به فرشتگان وحى سوگند
ياد کرده است؛ ولى در اين آيات به مطلق فرشتگان سوگند ياد شده است.
4.((وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا)فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا(فَالْجَارِيَاتِ يُسْرًا)فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا) ؛ «سوگند به بادهاى
ذرهافشان و ابرهاى گرانبار و سبك سَيران و سوگند به فرشتگان تقسيمگر کار» (ذاريات//
1-4) .
درباره تفسير اين آيات، ميان مفسران اختلاف است؛ برخى آن را ادامه سوگندهاى
قبلى ميدانند که درباره سوگند به باد است؛ اما بيشتر مفسران، اين آيات را درباره فرشتگان
دانستهاند.
مؤيد اين تفسير، روايتى از امام على (ع) است که ابنکوّاء از آن حضرت درباره
مقصود از چهار آيه اول سوره ذاريات پرسيد. حضرت على (ع) يک يک را بيان فرمود و درباره((فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا))فرمود: مقصود فرشتگان است.
[1]رزاقي ، ابو القاسم;سوگندهاى قرآنى;صفحه
(72-80)
[2]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد20;صفحه (179-156)و(145-147)
[19]همان;جلد17;صفحه 121
[3]طبرسي ، فضل بن حسن ، 468 - 548ق;مجمع
البيان فى تفسيرالقرآن;جلد9;صفحه 152
[20]همان;جلد10;صفحه 415
[4]فخر رازي ، محمد بن عمر ، 544 - 606ق.;التفسيرالكبير;جلد31;صفحه
27
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3780