نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3776
قسم به اسماي الهي
قسم به ذات الهي
(قسم به اسماي الهي)
(يکى از موارد قسم در قرآن)
از مهمترين قسمهاى قرآن، سوگند به «خداوند» است. که درباره تعداد الفاظ آن اختلاف است. سيوطى تنها هفت مورد
را که با لفظ «رب» قسم ياد شده، ذکر کرده است.
برخى از صاحبنظران چهارده مورد را استقصا کردهاند که در آن، دو مورد لفظ
جلاله «الله» و هشت مورد «رب» و چهار مورد «ما»ى موصوله که به معناى «مَن» آمده، در
آنها عنوان قسم به کار رفته است. برخى قسمهاى ياد شده با لفظ جلاله «الله» را نُه
مورد برشمردهاند.
اينک همه موارد را به اختصار و صرفنظر از ترجمه آيات مرور مىکنيم:
1. آياتى که با لفظ «رب» سوگند ياد کردهاند:
1)((فلا و ربک لايؤمنون))(نساء// 65) ؛
2)((قالوا بلى و ربنا قال فذوقوا
العذاب)… )((انعام//30) ؛ )
3)((قل اى و ربى انه لحق))(يونس// 53) ؛
4)((فوربک لنسألنهم اجمعين))(حجر// 92) ؛
5)((فوربک لنحشرنهم و الشياطين))(مريم// 68) ؛
6)((فورب السماء و الأرض))(ذاريات// 23) ؛
7)((قل بلى و ربى لتبعثن))(تغابن// 7) ؛
8)((فلا اقسم برب المشارق و المغارب))(معارج// 40) .
7)((تالله لقد ارسلنا الى امم
من قبلک)… )((نحل// 63) ؛ )
8)((و تالله لأکيدن اصنامکم)… )((انبيا//
57) ؛ )
9)((تالله ان کنا لفى ضلال مبين))(شعراء// 97) .
3. آياتى که در آنها با «ما»ى موصوله سوگند ياد شده است:
1)((و السماء و ما بناها))(شمس// 5) ؛
2)((و الارض و ما طحيها))(شمس// 6) ؛
3)((و نفس و ما سواها))(شمس// 7) ؛
4)((و ما خلق الذکر و الانثى))(ليل// 3) .
بنا بر مشهور، «ما» در آيات فوق به معناى «مَن» موصوله، و منظور ذات الهى
است.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد4;صفحه 54
[2]عامر ، فارس علي;ظاهرة القسم فى القرآن
الكريم;صفحه (69-71)
[3]رزاقي ، ابو القاسم;سوگندهاى قرآنى;صفحه
(64-71)
[4]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد3;صفحه 40
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3776