علائم حركات

علائم حركات

(نشانه‌هاى دالّ بر حرکت فتحه، کسره و ضمّه)

حرکات اِعرابي عبارتند از فتحه (زَبَر) ، کسره (زير) و ضمه (پيش) . اما علائم آن، ابتدا براى نشان دادن حرکات کوتاه، با گذاشتن نقطه روى حرف (براى نشان دادن فتحه) و زير حرف (براى نشان دادن کسره) و انتهاى حرف (براى نشان دادن ضمه) آغاز شد که به شيوه ابوالأسود دؤلى بود. بعدها براى نشان دادن إعراب حروف، از شکل مصغّر و کوچک‌شده صداهاى بلند «آ، ‌اى، او» يعنى فتحه، کسره و ضمه استفاده شد. و امروز هم از همين علائم استفاده مى‌شود.

اما براى تنوين - که عبارت است از همين حرکات با نون ساکن - علائمى در گذشته و حال وضع شده است. در نيمه دوم قرن اول، براى نشان دادن تنوين؛ طبق شيوه ابوالأسود دؤلى از دو نقطه روى هم استفاده مى‌شد. خليل بن احمد پس از ابتکار نشانه‌اى جديد براى حرکات سه‌گانه، چنين مقرر کرد که هرگاه حرف متحرک تنوين داشت، از آن حرکت و نشانه تکرار استفاده شود؛ يعنى روى فتحه، فتحه ديگرى و روى کسره، کسره‌اى و روى ضمه، ضمه ديگرى گذاشته شود.