نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3038
سوره كليم
سوره طه
(سوره كليم)
(بيستمين سوره
قرآن)
«طه» در آغاز اين سوره، رمزى است خطاب به پيامبر
اسلام (ص) و نام سوره از آن گرفته شده است. خداوند در اين سوره، داستان شگفت حضرت موسى
(ع) و برخوردش با فرعون و جادوگران و شيوه انحرافى سامرى در حرکت ارتجاعى او در جامعه
بهسوى شرک را به پيامبر (ص) بيان کرده است تا دلگرمى پيامبر (ص) و آموزش مسلمانان
فراهم آيد. از اين سوره به نامهاى «موسي» و «کليم» نيز ياد شده است.
غرض اين سوره تذكر و يادآورى از راه انذار است؛
زيرا، آيات انذار آن بر آيات تبشيرش غلبه دارد، و اين غلبه به خوبى به چشم مىخورد.
سوره داستان هايى را بيان مىكند كه به هلاكت طاغيان و تكذيب كنندگان آيات خدا منتهى
مىشود، و حجتهاى روشنى را متضمن است كه عقل هر كس را ملزم به اعتراف به توحيد خداى
تعالى، و اجابت دعوت حق مىكند، و به يادآورى آينده انسان از احوال قيامت و مواقف آن
و حال نكبت بار مجرمين، و خسران ظالمين منتهى مىگردد.
اين آيات- به طورى كه از سياقش بر مىآيد- با
نوعى تسليت از رسول خدا شروع مىشود، تا جان شريف خود را در واداشتن مردم به قبول دعوتش
به تعب نيندازد، زيرا قرآن نازل نشده براى اينكه آن جناب خود را به زحمت بيندازد، بلكه
آن تنزيلى است الهى كه مردم را به خدا و آيات او تذكر مىدهد تا شايد بيدار شوند و
غريزه خشيت آنان هوشيار گردد، آن گاه متذكر شده به وى ايمان بياورند و تقوى پيشه كنند،
پس او غير از تبليغ وظيفه ديگرى ندارد، اگر مردم به ترس آمدند و متذكر شدند كه هيچ،
وگر نه يا عذاب استيصال و خانمان برانداز منقرضشان مىكند، و يا اينكه به سوى خداى
خود برگشت نموده در آن عالم به وبال ظلم و فسق خود مىرسند، و اعمال خود را بدون كم
و زياد مىيابند، و به هر حال نمىتوانند با طغيان و تكذيب خود خداى را عاجز سازند.
سياق آيات اين سوره چنين مىرساند كه در مكه نازل
شده، در بعضى اخبار هم آمده كه آيه وَ اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ در
مدينه نازل شده، و در بعضى ديگر آمده كه آيه وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى
ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ نيز در مدينه نازل شده است. ليكن از ناحيه
لفظ خود اين آيات هيچ دليلى بر مدنى بودن آنها نيست.
يكى از آيات برجسته اين سوره آيه شريفه
اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى است. كه با همه كوتاهيش
مساله توحيد را با همه اطرافش (توحيد در ذات، صفات و...) متضمن است.
ويژگيهاى سوره طه:
1. داراى 135 آيه به عدد کوفى، 132 آيه به عدد
بصرى، 134 آيه به عدد حجازى، 140 آيه به عدد شامي، 1341 يا 1534 کلمه و 5242 يا
5399 حرف است.
2. در ترتيب نزول، چهل و پنجمين و در قرآن کريم
بيستمين سوره است.
3. پيش از سوره واقعه و پس از سوره مريم در مکه
نازل شد؛ جز آيات 130 و 131 که مدنى است.
4. گفتهاند سه آيه منسوخ دارد.
5. از سورههاى مئين و شامل نيم جزء قرآن است.
6. يازدهمين سورهاى است که با حروف مقطعه آغاز
ميشود.
مطالب مهم سوره:
1. بيان عظمت قرآن؛
2. داستان حضرت موسى (ع) ؛
3. ماجراى ساحران و گوساله سامري؛
4. داستان حضرت آدم و حوا (ع) و هبوط آنان به
زمين؛
5. مسئله معاد؛
6. خداشناسى و صفات جلال و جمال خداوند؛
7. مسئله شفاعت.
[1]سخاوي ، علي
بن محمد ، 558-643ق.;جمال القراء و كمال الاقراء;جلد1;صفحه 446و180
[2]طباطبايي ، محمد
حسين ، 1281 - 1360;الميزان في تفسير القرآن;جلد14;صفحه 118
[3]فيروز آبادي
، محمد بن يعقوب ، 729 - 817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه
310
[4]مكارم شيرازي
، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد13;صفحه (151-154)
[5]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 61و(41-43)
[6]راميار ، محمود
، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه 585
[7]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[8]جمعي از محققان;علوم
القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه 315
[9]هاشم زاده هريسي
، هاشم ، 1317 -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه 241
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 3038