نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2889
سوره حم فصّلت
سوره فصّلت
(سوره حم فصّلت)
(چهل و يکمين سوره قرآن)
«فُصِّلَت» يعنى بخشبخش و فصلفصل شده است.
آيه 2 اين سوره مىگويد اين قرآن کتابى است که آياتش براى مردمى که آگاهى
دارند، بخشبخش نازل شده است؛ به همين مناسبت «فصّلت» ناميده شده است.
اين سوره به نام «مصابيح» هم ياد شده است؛ زيرا در آيه 12
از زينت آسمان توسط ستارهها که به مثابه چراغهايى هستند، سخن به ميان آمده است.
بعضى هم اين سوره را به نام «حم سجده» مىشناسند؛ زيرا يکى از چهار سوره
عزائم و داراى سجده واجب است و براى تمايز اين سوره با سوره «سجده اولي»، «حم سجده»
ناميده شده است.
اين سوره پيرامون اعراض كفار از كتابى كه بر آنان نازل شده، يعنى از قرآن
كريم، سخن مىگويد. غرض اصلى سوره اين است و به همين جهت از همان ابتداى سوره اين معنا
را خاطرنشان مىسازد، و بعد از هر چند آيه يك بار همان را متعرض مىشود. از اين روي،
اولين آيه آن آيه تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ... است، كه تا
شش آيه مساله انكار كتاب را دنبال مىكند، سپس در آيه 26 مجددا همين مطلب
را متذكر شده مىفرمايد: وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لا تَسْمَعُوا لِهذَا الْقُرْآنِ...
و براى نوبت سوم در آيه 40 همين مطلب را از سر گرفته، مىفرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آياتِنا لا يَخْفَوْنَ عَلَيْنا...
و دنبالش مىفرمايد: إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جاءَهُمْ...
و در اواخر سوره باز سخن از خدايى بودن قرآن نموده، مىفرمايد: قُلْ
أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتُمْ بِهِ... . لازمه
اعراض مشركين از كتاب خدا انكار اصول سهگانه دين است كه اساس دعوت حقه اسلام را تشكيل
مىدهد، و آن عبارت است از وحدانيت خدا، نبوت خاتم الانبياء (ص) ، و معاد، و چون چنين
لازمهاى در كار بود، لذا
در باره اين سه اصل مفصل سخن مىگويد، و در ضمن بشارت و انذار مىدهد.
از روايات استفاده مىشود اين سوره در اوايل بعثت نازل شده و مضامين آياتش نيز بر اين
معنا دلالت دارد، پس در نتيجه اين سوره مكى خواهد بود.
ويژگيهاى سوره فصلت:
1. اين سوره 54 آيه به عدد کوفى، 53 آيه به عدد حجازى، 52 آيه به عدد بصرى
و شامى، 56 آيه طبق شمارش برخى از قاريان ديگر، 796 کلمه و 3350 يا 3364 حرف دارد.
2. در ترتيب نزول، شصت و يکمين و در قرآن کريم چهل و يکمين سوره است.
3. پس از سوره مؤمن و پيش از سوره «شورى» و پيش از هجرت در مکه نازل شد.
4. از نظر کميت، از سورههاى مثانى و شامل اندکى بيش از يک حزب قرآن است.
5. از سُوَر عزائم و داراى سجده واجب است.
6. گفتهاند آيه 34 آن منسوخ است.
مطالب مهم سوره:
1. نزول قرآن و اوصاف آن؛
2. آفرينش آسمان و زمين و جهان از ماده گازى شکل؛
3. يادآورى سرنوشت عبرتانگيز قوم عاد و ثمود؛
4. صحنه رستاخيز و زندهشدن آدميان و شهادت جوارح در دادگاه الهي؛
5. آيات آفاقى و انفسى الهي.
نيز ر.ک: اسامى سوره فصّلت.
[1]طباطبايي ، محمد حسين ، 1281 - 1360;الميزان
في تفسير القرآن;جلد17;صفحه 358
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه 43و41
[3]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
586
[4]جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد1;صفحه
316
[5]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه 193
[6]مكارم شيرازي ، ناصر ، 1305 -;تفسير نمونه;جلد20;صفحه
201
[7]هاشم زاده هريسي ، هاشم ، 1317 -;شناخت
سوره هاى قرآن;صفحه 339
[8]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 413
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2889