نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2172
حكمت نسخ حكم
حكمت نسخ حكم
(علل نسخ مفاد بعضى از آيات قرآن و علل
بقاى تلاوت آنها)
مهمترين علل نسخ حکم را به گونههاى
مختلف بيان کردهاند؛ از جمله:
1. حکمت نسخ در برخى موارد، به روش تربيتى
اسلام براى رشد و کمال امت برمىگردد. وقتى اسلام آمد، مردم عقايد و عادات خاصى داشتند
و نمىخواستند يا نمىتوانستند از آنها دست بردارند و ميپنداشتند اگر آن عقايد، آداب
و رسوم را رها و از اسلام پيروى کنند يک نوع نقصى دامنگير آنها خواهد شد؛ لذا احکام
اسلام به تدريج نازل مىشد و کمکم احکام جديد مىآمد و احکام قبلى را نسخ مىکرد تا
اين که تمام احکام اسلام نازل شد و اسلام به کمال رسيد؛ مانند حکم خمر که بهتدريج
آمد تا سرانجام حرمت آن اعلام شد.
2. نسخ حکم داراى اقسامى است:
الف) نسخ حکم آسان به سخت، که حکمت آن
تدريج در حکم و ايجاد آمادگى در مردم براى دريافت حکم اصلى است؛
ب) نسخ حکم سخت به آسان که حکمت آن رفع
مشقت از مردم و اظهار فضل و رحمت الهى است؛
ج) نسخ حکم آسان به آسان؛
د) نسخ حکم سخت به سخت، که حکمت اين دو
قسم آزمايش بندگان و شناخت مؤمن از منافق است.
درباره علل بقاى تلاوت برخى آيات پس از
نسخ محتواى آنها نيز چنين گفتهاند:
1. حکمت نسخ حکم و بقاى تلاوت اين است
که قرآن علاوه برتلاوت براى شناخت و فهم احکام بهقصد ثواب هم قرائت مىشود.
2. نسخ، بيشتر اوقات براى تخفيف در تکاليف
و رفع مشقت از مکلفان است و باقى ماندن تلاوت آيات منسوخالحکم، براى يادآورى نعمت
رفع مشقت است.
3. نسخِ حکم و بقاى تلاوت، حقانيت دين
اسلام، صداقت پيامبر (ص) و توحيد را ثابت مىکند. همچنين بلاغت و اعجاز قرآن را هم
مىرساند.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 37
[2]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 213
[3]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 77
[4]فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، 729 -
817ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد1;صفحه 121
[5]معرفت ، محمد هادي ، 1309 -1385.;التمهيد
فى علوم القرآن;جلد2;صفحه 269
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2172