نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2012
حافظان قرآن
حافظان قرآن
(ازبَرکنندگان قرآن)
حافظان قرآنکريم بر کسانى اطلاق ميشود
که آيات قرآن را در سينه حفظ دارند. گاهى از اين کسان به «جامعان يا جمّاع قرآن» و «حاملان قرآن» هم ياد ميشود. تشويقها و توصيه
و تأکيدهاى پيامير اکرم (ص) در باره قرائت و حفظ و تعليم و تعلم قرآن باعث شد که صحابه
بر حفظ قرآن اهتمام ورزند، اما نسبت به اسامى و تعداد کسانى که در زمان پيامبر (ص)
حافظ و جامع همه قرآن بودند، روايات موجود، نام کامل همه آنا را در بر ندارند. اين
صورتهاى موجود معمولاً دو نوع از حافظان را در بر دارند: آنها که تمام قرآن را کمابيش
از حفظ داشتند، و آنها که علاوه بر اين، از طرف پيامبر اکرم (ص) مأمور به تدريس قرآن
هم بودهاند. مثلاً در حديثى آمده که پيامبر فرمود: قرآن را از چهار نفر فرا يگيريد:
عبدالله بن مسعود، سالم مولى ابن حذيفه، معاذ بن جبل و ابيّ بن کعب. اما اين حديث دلالت
ندارد که معلّمان قرآن منحصر در اين چهار نفر هستند، و شايد منظور اين بوده که در جمع
صحابه در مدينه اين چهار نفر (دو تن از مهاجران و دو تن از انصار) مأمور آموزش قرآن
بودهاند.
و اما در مورد آنچه بخارى از انس بن مالک خادم رسول خدا (ص) نقل ميکند
که: وفات يافت نبيّ (ص) و قرآن را جمع نکردند مگر چهار نفر: اُبَيّ بن کعب، معاذ
بن جبل، زيد بن ثابت و ابوزيد، صاحبنظران اين امر را مخالف واقع دانسته و در
توجيه آن مطالب مختلفى ذکر کردهاند.
بررسى بيشتر در احاديث و روايات مختلف، اسامى حاملان قرآن را چنين بدست
ميدهد:
1. از ميان مهاجران: ابوبکر (م 13ق) ، عمر (م 35 ق) ، عثمان (م 35 ق) ،
على (ع) (م 40 ق) ، طلحه (م 36 ق) ، سعد بن ابى وقاص (م 56 ق) ، عبدالله بن مسعود
(م 32 ق) ، سالم مولى ابى حذيفه، حذيفة بن يمان (م 36 ق) ، عبدالله بن عباس، عبدالله
بن عمر (م 73 ق) ، عبدالله بن عمرو، عمرو بن عاص (م 43 ق) ، عبالله بن زبير، عبدالله
بن سائب (م 68 ق) ، ابوموسى اشعري، ابوهريره (م 59) ، معاويه (م 60) ، تميم بن اوس
الدارى (م 40 ق) ، عقبة بن عامر (م 58 ق) .
2. از زنان پيامبر (ع) : عايشه (م 58 ق) ، حفصه، امّ سلمه (م 59 ق) .
3. از انصار: ابيّ بن کعب (م 21 ق) ، معاذ بن جبل، ابو حليمه معاذ (م
25 ق) ، زيد بن ثابت (م 45 ق) ، سعد بن عبيد (م 16ق) ، مجمّع بن جاريه، انس بن مالک
(م 93 ق) ، ابوزيد قيس بن السکن، عبادة بن صامت، ابوايّوب (م 52 ق) ، ابوالدرداء (م
33 ق) ، فَضالة بن عبيد (م 53 ق) ، مَسلمة بن مَخلَد (م 62 ق) ، امّ ورقه بنت عبدالله
بن حارث.
البته کسان بسيارى هم بودهاند که قرائتشان به دست ما نرسيده است.
نيز ر.ک: جمع حفظى قرآن.
[1]اشيقر،محمدعلي;لمحات من تاريخ القرآن;صفحه
113
[2]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (241-245)
[3]عاملي ، جعفر مرتضي ، 1944 -;حقايق هامة
حول القرآن الكريم;صفحه 89
[4]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
(247-257)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2012