نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1883
تمكين
تمكين
(زمينهسازى
براى قرار گرفتن «فاصله» در موضع
شايسته خود؛ از فنون بلاغى)
تمکين در لغت به معناى پا برجا کردن
و پذيرفتن است، و در اصطلاح بديعى و بلاغى به جملهاى ميگويند که هر کلمهاش در جاى
خود قرار گرفته باشد؛ به عبارت ديگر، پيش از فاصله (کلمه يا کلمات پايانى
آيه) چنان زمينهسازى شود که فاصله در موضع شايسته خود - بدون هيچ ناسازگارى و پيچيدگى
- قرار بگيرد و ارتباط و تناسب تامّ با معناى کلّى کلام پيدا کند؛ به طورى که عدم ذکر
فاصله سبب اختلاف در معنا و تشويش فهم شود، و اگر گوينده، فاصله را بر زبان نياورد،
شنونده به طبع سليم خود، کلام را کامل کند؛ مانند:((لاَّ تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصَارَ
وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ))(انعام//
103) .
در اين آيه، لطيف با چيزى که با چشم
ديده نميشود سازگار است و خبير با چيزى که درک ميشود.
ابنابيالاصبع فواصل قرآن را چهار قسم ميداند
که يکى از آنها تمکين است.
[1]زركشي ، محمد
بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (78-79)
[2]سيوطي ، عبد
الرحمان بن ابي بكر ، 849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه (345-347)
[3]معرفت ، محمد
هادي ، 1309 -1385.;التمهيد فى علوم القرآن;جلد5;صفحه 198
[4]علوي مقدم ،
محمد ، 1311 -;درقلمروبلاغت;صفحه 725
[5]بستاني ، بطرس
، 1898 - 1969;محيط المحيط قاموس مطول للغة العربية;صفحه 860
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 1883